Harun Yiğit

BUZLARIN TUTUŞTUĞU YER
SARIKAMIŞ
 

Gülce Edebiyat / Antalya - Kasım 2015 

Buzların Tutuştuğu Yer Harun YİĞİT

ISBN: 

Mavi Kitap - 2015

 

Bu Kitabın yayın hakkı Mavi Kitap aracılığı ile yazara aittir.

Her Hakkı Saklıdır. Bu kitapta yer alan metinlerin yazılı izni

olmadan basımı ve dağıtımı yapılamaz.

Mavi Kitap Yayıncılık

Adres: Elmalı Mah. Şht.Bn. Cengiz Toytunç Cad. No:70 

Başargan İşhanı Kat:2 no:39/40 Muratpaşa/ANTALYA

Telefon: 0242-247 98 45

www.mavikitabevi.com 

Yazar İletişim : yigit_harun@yahoo.de / 0545 2111331

 

: İpek ofset / Konya

 

 1961 yılının mayıs ayında Konya, Ilgın, Beykonak kasabası’nda 

doğdum. İlk ve orta öğrenimimi kasabasında tamamladıktan sonra 

76/77 öğretim yılında Ilgın Endüstri Meslek Lisesi ne başladım. 1977 

Mart’ında Almanya’ya ebeveynimin yanına işçi ailesi olarak gittim. 

   Küçük yaşlarda resim sanatına ilgi duyduğumdan amatör olarak kendimi 

yetiştirip uzun uğraşlar ve büyük çabalar sonunda 1982 yılında Hannover Türk 

evinde ilk resim sergisi açtım. Bunu daha sonra başka sergiler izledi. Almanya’nın 

değişik kentlerinde ‘’Yağlıboya, Suluboya, Çini mürekkep karakalem 

ve kömür çalışmalarından’’ oluşan 50’nin üzerinde resim sergisi açtım. 

   Resim sanatının aracılığı ile tanıştığım şair Can Yoksul, Osman Dağlı (Ozan 

Maksudi) daha sonra da Nihat Behram gibi şahsiyetlerden Edebiyat (Şiir) 

üzerine eğitici bilgiler edinerek şiir yazmaya başladım. 1991 yılında ölçülü 

uyaklı şiir stiliyle yazdığım ilk şiir kitabım olan Gurbet Türküleri’ni ‘’özel 

baskı’’ yayınladım. 

   1993 yılından 2000 yılına kadar Hürriyet gazetesinde serbest muhabir olarak 

çalıştım. Aynı anda Resim, şiir, yontu çalışmalarını da sürdürdüm. 2003 

Kasım ayında ikinci kitabım ‘’Duy Yunus Emre’’ Yalçın Yayınları tarafından 

yayınlandı. 2008 Haziran ayında üçüncü kitabım VATANDAŞ OSMAN 

“Hiciv” Gündüz Yayınevi tarafından yayınlandı.

“Temel Türk Destanları” ve “Yiğitlerin Destanı” kitaplarım Gelişim Sanat 

Yayınları tarafından yayınlandı. Bitmek üzere olan projem: “Ana’dolu Yiğit 

Dolu”

Üzerinde çalıştığım projem: “Yemen Destanı”

Buzların Tutuştuğu Yer Harun YİĞİT

“Dağ yamaçlarından, dere kenarlarından

Suların çağıltılarından

Kardelenler açtığı zaman

Ve taş kesildiğinde memleketin yüreği

Ayazı giyindiğinde tozlu yollar canım oy !

Ağzı süt kokan karanfiller girer düşlerime

Siz girersiniz...”

Buzların Tutuştuğu Yer Harun YİĞİT

Bu kitabın oluşumunda yardımlarını esirgemeyen ;

Gülce Edebiyat Akımı Kurucularından Araştırmacı ŞairYazar Mustafa CEYLAN’a, Ağabeyimiz, üstadımız Naim 

TUNCALI’ya

ve

Eğitimci Şairimiz Ahmet Turan KUL’a teşekkür ederim.

Buzların Tutuştuğu Yer Harun YİĞİT

 

İÇİNDEKİLER:

Giriş....................................................................................

Bölüm 1 Seferberlik..........................................................

Bölüm 2 Bölüğe Katılış.....................................................

Bölüm 3 .Üç Kıtanın Ortasında Dağım Ben.....................

Bölüm 4 Adım adım Sarıkamış Harekatı..........................

Bölüm 5 TEĞMENİN DRAMI ......................................

Bölüm 6 Halil ve Veysel’in Dramı...................................

Bölüm 7 Azap Muharebesi...............................................

Bölüm 8 ORDU BİTTEN KIRILIYOR...........................

Bölüm 9 ILGIN“lı Ali Onbaşı..........................................

Bölüm 10 120KAHRAMAN ÇOCUK..............................

Bölüm 11 Saya Gecesi Soğanlı........................................

Bölüm 12 KORKUNÇ YANLIŞLIK(Lar)........................

Buzların Tutuştuğu An........................................................

Bölüm 13 BİTİŞ- Hüzünlü SON.....................................

Bölüm 14 Onlar Bizim Şehitlerimiz................................

ŞEHİTLİKLER...................................................................

Kaynaklar............................................................................

 

GİRİŞ
 

“Sarıkamış sadece ağıt değildir;

Kırmızının ak’la

Kanın karla seviştiği yerdir.

Buzların alev alev yandığı yerdir

Sarıkamış sadece ağıt değil

Sarıkamış bir destandır “

Böyledir dünya işte... Güçlü zayıfa hükmetmek ve onu tümüyle sömürmek için Habil - Kabil’den beri kan akıtmıştır. Emperyalizm toplumların ve ulusların baş belası olmuştur. Açın tarih 

sayfalarını, orada insanın insana yaptığı zulümleri göreceksiniz. 

Tarihin 1914 diye haykırdığı zaman diliminde, Sarıkamış dağlarında ölüm kol geziyor, kar ve fırtına gencecik bedenler üzerinde yakarcasına esiyordu. Resmi kaynaklara göre doksanbin’in 

üzerinde şehidimiz vardı. Anadolu’nun her köyünden anaların 

gözyaşları ile birlikte ağıtlar yükseliyordu. Sarıkamış bu ağıtların 

yazıya dökülmüş halidir. 

Amacım, yakın tarihimizde yaşanan bu olayı gelecek kuşaklara 

aktarabilmek adına önemli bulduğum kahramanlık olaylarını 

şiirleştirerek , daha okunabilir halde yazmaktı.

Önce, kaynak edinmem gerekti. Gerek kütüphanelerde gerekse 

sahaflarda ve arkadaşlarımın da başta Mustafa Ceylan’ın 

yardımları ve çabalarıyla da ihtiyacım olan kaynakları toparladım. 

Ayrıca Prof. Bingür Sönmez’de kaynak kitaplar gönderdi.

Türk Edebiyatı’nda 20 den fazla Gülce Edebiyat Şiir türlerini 

kullanarak, eski (Geleneğe bağlı) şiir türleri ile serbest şiirin düş-

10

Buzların Tutuştuğu Yer Harun YİĞİT

manlığını yok ederek, gelenek ile yeniyi harman ederek okunabilir ve akıcı bir destan ortaya koymaya çalıştım.

Eksi 30 derece de acıların ve yiğitliğin destan olduğu Sarıkamış’ı 

artı 35 derecedeki, Antalya’da yazamayacağımı anladığımdan, 

Aralık ayında Erzurum, Oltu, Sarıkamış, Bardız ve Kars’a gidip incelemelerde bulundum. Bir gece Bardız Yaylası’nda eksi 

33 derece soğukta sabah saat 07.00’ye kadar nöbete kaldım. Eksi 

30 derece soğuk ayazı iliklerimde hissettim. Eksi 25 veya eksi 

30 dereceyi dudakla telaffuz etmek ya da ak kâğıda kalemle yazmak belki de sadece sobanın yanı başında duran tahta masanın 

arkasında döner koltuk ve bir de bilgisayarınız varsa ne kadar basitleştiğini tarif etmeğe gerek bile yok! Gitmeme neden biraz da 

Mustafa Ceylan’ın baskısı oldu. Ona da ayrıca teşekkür ederim. 

Burada bir kısa anekdotu paylaşmak istiyorum. Sigarayı bırakalı tam iki ay olmuştu. Bardız yaylasında eksi 33 dereceyi geçen 

soğukta gece saatlerinde askerler çorba getirdi. Gelenekmiş, o 

dağda nöbete duran herkese getiriyorlarmış. Plastik bardaklarla 

nöbetteki herkese çorba dağıttılar. “Buğday çorbası” adı verilen 

bu çorbanın içerisinde “dane” yoktu. Buğday kokusu var ama. 

Biraz baharat, biraz tuz. O an canım hiç çekmediği kadar sigara 

çekti. O gün sabahı edebilirsem bundan sonra asla içmeyebilirim 

düşüncesiyle zor da olsa nöbeti tamamladım.

Destanımın mısraları arasında zikrettiğim yerleri, Sarıkamış Gönüllüleri Vakfı’nın düzenlediği kafileye katılarak gezdim, gördüm ve yaşadım. Benimle bizzat ilgilenen saygıdeğer insan ünlü 

kalp cerrahı Prof. Dr. Bingür Sönmez’e ayrıca teşekkür ederim.

Sarıkamış bizim destan... Türküler, ağıtlar, yiğitlemeler bizim. Bu acı, bu soğuk, bu dağ, bu öykü bizim. Yürek sesimizdir mısralarımızın ruh kökleri. Buyurunuz, birlikte gezelim bizim dağları, birlikte çığıralım türkümüzü, yanalım, yakılalım ve gelecek nesillere sunalım; olmaz mı?

Saygılarımla.

Harun YİĞİT

11
 

Buzların Tutuştuğu Yer Harun YİĞİT

SARIKAMIŞ DESTANI (Gülce-BAHÇE)
 

“Güllü ablamın Çakır Hasan

Öksüz Hasan yani

Seyitlerin Mıstafa’sı ve ben

Bir Selçuklu heybesi içinde celbimiz

Düşeriz yan yana

Kara vagonlara dolarız heyy!..

Ayastefanos Antlaşması, 93 Harbi (1877-1878 Osmanlı-Rus

Savaşı) sonunda imzalanan barış antlaşmasıdır.

93 Harbi olarak da bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, 

Osmanlı İmparatorluğu’nun yenilgisiyle sonuçlandı. Rus ordusu, 

batıdan Yeşilköy’e (eski adı Ayastefanos), doğudan Erzurum’a 

kadar geldi. Osmanlı İmparatorluğu, barış istedi. Rus orduları 

başkomutanı Nikolay, barış esaslarının mütarekeyle birlikte 

görüşülmesi şartıyla bu isteği kabul etti ve 3 Mart 1878’de 

İstanbul’un Yeşilköy semtinde Osmanlı Devleti açısından ağır 

koşullar içeren bu antlaşma imzalandı. Buna göre;

 Sırbistan, Karadağ ve Romanya tam bağımsızlık kazanacak ve 

sınırları genişletilecek.

 Büyük bir Bulgaristan Prensliği kurulacak, Prensliğin sınırları 

Tuna’dan Ege’ye, Trakya’dan Arnavutluk’a uzanacak.

 Bosna-Hersek’e iç işlerinde bağımsızlık verilecek.

 Kars, Ardahan, Artvin, Batum, Doğubeyazıt ve Eleşkirt 

Rusya’ya verilecek.

12
 

 

 Teselya Yunanistan’a bırakılacak. Girit ve Ermenistan’da 

ıslahat yapılacak.

 Osmanlı Devleti Rusya’ya 30 bin ruble savaş tazminatı 

ödeyecekti.

Ancak bu antlaşma ile Rusya’nın Balkanlar’da tamamen hakim 

bir konuma gelmesi Batılı devletleri telaşlandırdı. Zira Rusların, 

Bulgaristan yolu ile sıcak denizlere inmeleri, Birleşik Krallık’ın 

Hindistan sömürgelerine ulaşmasına ve Avusturya-Macaristan’ın 

Bosna-Hersek’i ilhakına set çekmiş olacaktı. Osmanlılar bu 

tepkilerden yararlanarak Kıbrıs’ın idaresini Birleşik Krallık’a 

bırakmak koşuluyla Berlin’de yeni bir antlaşma (Berlin 

Antlaşması) zemini elde etmeye başardılar. Ayastefanos’un ağır 

şartlarını hafifleten Berlin Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nin 

Balkanlar’daki varlığı bir süre daha devam etti.

Ayastefanos Antlaşması, Osmanlı devrinde Sevr Antlaşması gibi 

kâğıt üzerinde kalan bir antlaşmadır.

Bunca yıldır kan kokuyor

Sarıkamış Dağlarında

Analar ağıt yakıyor

Sarıkamış Dağlarında

Nöbet tutar beyaz ölüm

Kısım kısım, bölüm bölüm

Bir şehit çiçeği gülüm

Sarıkamış Dağlarında

Paşalar asker öğütler

Hava soğuk donmuş gök, yer

Ak kefende koç yiğitler

Sarıkamış Dağlarında

Tüfeğini kucaklamış

Tabakadan tütün sarmış

13
 

 

Ayaz kesmiş geceden kış

Sarıkamış Dağlarında

Dizim dizim dizilmişler

Şehit diye yazılmışlar

Şafaklardan süzülmüşler

Sarıkamış Dağlarında

Bir adım ki dağ

Bir dağ ki

Adım atası değil yâr

Ötesi sonsuz

Berisi imansız

Seheri yok ıssız dumansız

Senden bir destan istedim

..............Son mektubumda

Gecenin buz soluyan vaktinde

Düştün aklıma nereden bilmem

Böyle apansız

......Zamansız

Kim söyledi sana kim?

Soğukların titrek yüzünü sevmediğimi

Işığın karanlıkta eridiğini

Suyun kör kuyulara yürüdüğünü

....O diş kıran soğukları.

“Enverland” trenlerinin kara zift soluğu

İstasyonsuz

Makassız

Raysız kalasıca gelişinde

Ve Naciye Sultan tebessümünde 

14

 

Saraya damat oluşunda hırsın

.....Ne varsa cümlesini anlatırsın “Alaman’dan”

......Susmaksızın cevabı mektubunda

.......Olur mu?

Ben kefen giyinmiş

Güveysiyim bu dağların

Sen sarayda iç güveyi

Portakalsın, morca narsın?

Beslemesi, süslemesi

Emperyalist Almanların

Ecelimi giyinmişim

Yoktur gayrı bugün, yarın

Son mektubumda

.....Bir destan istemiştim senden

Unutmadın değil mi?

Taş kesildi dalda kuşlar

Sarıkamış Dağlarında

Çamur-çaylak dik yokuşlar

Sarıkamış Dağlarında

Ben üşürüm

Anam ağlar

Ben donarım

Yârim ağlar...

Göğsümde yâr mendili var

Titresem tenimi ovar

Sus ey sesim, anam duyar!

15

 

Sarıkamış Dağlarında

Dayanılmaz açlığım

Ekşidi midemdeki öd suyu

Ağzım buruş buruş

İçimizde işin aslı

Kim demiş ki asker yaslı

Konya, Ilgın ve Sivaslı

Sarıkamış Dağlarında

Kaygusu yok başımızın

Dağ doruğu sisli, puslu

Coşkusu vatan telaşımızın

Yürürüz ölümüne

Başı dik

Alnı ak ve namuslu

Gittiğimiz düğün zaten

Kalk borusu zar, zor öten

Yâr gülüşü gözde tüten

Sarıkamış Dağlarında

Bu dağlar başka dağlar

Kardelendir umut ağlar

Kar altında filizlenir

Sarıkamış Dağlarında

 

Tren yolu

Kara vagon

Sevkiyat

BÖLÜM-1

17
 

SEFERBERLİK
 

“Çamlı beller bölük bölük bölünür”

Sazım Çalınır Köroğlu’ndan beri

Gece kuşlarının zindan karası

Dem vaktinde dertli dertli

Çalar sazımız

Çınlar avazımız

Bir ayvazdır

....Kıratına binip gelende zaman

Sazın sarı tellerinde yürek sesimiz

Dağ sessizliğine düşüverir Sarıkamış’ta

Seferberlik havaları sarınca içimizi

Özlemle döner değirmenlerin mili

Celbini alıp gelende birer birer yiğitler

Yürüyüş davulu çalınca, köy meydanında

Heybesini doldurur yiğit 

Çıkar avlulardan dışarı

Gece sefası bakışlı 

Nişanlanmış, tül perdelerde sessizlik...

18
 

Bayrak bayrak, ey güzel bayrak!

Ayına

Yıldızına vurgunuz senin, biliyorsun!

“En büyük asker, bizim asker” işte

Değişmez yazgımız, öykümüz bizim

Yeni terlemiş bıyıkları dudak üstlerinde

Yoksul, yetim evlerden dualarla

Su dökülür ardımızdan

Hangi tren?

Hangi trenin hangi vagonu?

Alıp götürecek Sarıkamış’ın dağlarına bu saat...

Güllü ablamın Çakır Hasan

Öksüz Hasan yani

Seyitlerin Mıstafa’sı ve ben

Bir Selçuklu heybesi içinde celbimiz

Düşeriz yan yana

Kara vagonlara dolarız hey!..

Tren;

Karalar giyinmiş 

Kara dumanlı kara tren

Sallana sallana traverslerden takır, tukur

Alıp götürürsün bizleri sen...

Bakamam aynaya gece bu saatte

Gözlerim, ellerim, yüzüm nasıl?

Çakır Hasan ve Seyitlerin Mıstafa

Akşama uyuyacaklar

Sabaha uyanacaklar

Hangi dağ rüzgârının saçlarında kim bilir?

***

Vagon, ağzına kadar asker dolu

19
 

Ter kokusu,

Ayak kokusu canına yandığım

Tahta ve demir kokusu ruhumda şakırdayan

Ve göğsümde sakladığım

Sıcacık yâr mendili.

İneni yok bu trenin

Bineni çok

Sancılı ülkemin bakışları var

Hepsinin gözlerinde

Ve

Acısı seğmen işlengisi çorap desenlerinde

Çarık üşümesinde

Vagonun en dibinde bir saz

Karşı köyden bilirim sazı çalanı

Döküyor yüreğini asker yüreklerine

Of anam of!..

Bardız yaylasında mevsim kış

Trenler dolusu asker geliyor

Kar çiçeklerinin ruhunda alkış

Delikanlı göğsünden yükseliyor

Düşman sarmış diyorlar, vatanı, düşman

Hele ki Moskof vuruyormuş öteden geleni

Analar vatana gurban doğurdu bizi

Moskof musun nesin?

Gel de göreceğini gör ulen!..

***
 

Yıl dokuz yüz on dört borazan çaldı

Kars Sarıkamış’ı Ruslar mı aldı?

Yaban eser rüzgâr, içimiz üşür

Herkes çıkınını açar bölüşür

20
 

Hemşeriler birbiriyle görüşür

Yıl dokuz yüz on dört borazan çaldı

Haberler geliyor, haberler kara

Vatanın doğusu itilmiş dara

Sorun döne döne yağan, şu kara

Kars, Sarıkamış’ı Ruslar mı aldı?

Alamaz!

Olamaz!

Olmamalı!

Nerde görülmüş

Kurdun tilkiye yenildiği

Yenildiği nerede görülmüş?

Anamız neyse

Bize göre vatan o’dur işte

Şöyle demişti anamız:

“Oğul oğul ay oğul!

Terkimdeki tay oğul

Bir varmış!, bir yokmuş değil bu

Aklın önüne ihtirasın geçtiği

Vicdanların buz tuttuğu andır bu an.

Ayaklarda çarık

Üst, baş yarı çıplak

Hastalıktan bitkin

Soğuktan it gibi titrersin

Korkarsın,

Karın akına bakmaktan

Yürümekten yorgun düşer

Durursan üşürsün,

Üşüyüşünle yürürsün

Görürsün arkadaşının donduğunu

Ürperirsin oğul!..

Küçücük bir umut kırıntısına sarılıp

Yürürsün son bir gayretle

Üç bin metre yüksekte

21

 

Aklın ve vicdanın iflas ettiği andır

o an!

”

Ve eklemişti anamız, demişti ki: “Sen şehit oğlusun, haydi kalk

Adını tarihe yaz, ad bırak oğul

Düşman şu dağlarda çıngıraklı yılan

Yılanın ağzında ağulu plan

Toprağa tutunur evlâdı olan

Avucunda kalsın sürdüğüm kına

Vatan deyip sarıl toprağa

Ananın dileği can oğul sana

Sütümün hakkını bilesin…

Bayrağı, kitabı öp alnına koy

Sen sen ol erliğin gereğine uy

Sakın ha gaflet uykusuna dalma

Zorluğa göğüs ger cepheden yılma

Dilerim ki zaferlerle dönesin

Sütüm sana helal etmem bilesin,

Şol yabanın izini

Ufuklardan silesin!”

Ve demişti gül kokulu, yüzü dualı anam

“Ana yâr oğul, ana yar

Vatan anaya diyar oğul

Seccadeye değen alnımız 

Vatan oğul...

Dalı yemişli ağaç vatan der

Vatanı anasız

Anayı vatansız koyma oğul

Var git kışlana, katıl bölüğüne

Atalarının ruhuna şad et

Sevenlerini abad et

”

***
 

Bardız Yaylası’nda asker 

 

Diz boyu kara batar

Yemen yarası açılır, 

Yemen yarası kanar

Paşa Bardız’ı Yemen, 

Yemen’i Bardız sanır

Kalpağına yandığım Enver Paşa

Merhem diye asker sürer dağlara

Ondandır bu kara vagondaki deli soğuğa inat

Ilıman bir ışığın alnıma vuruşu ondan...

Çıktık besmeleyle yola şükür

Bekle bizi Bardız Yaylası

Dualar anamızdan

Geliyoruz tümen tümen

Tanı bizi tanı

.....Ay’ımızdan,

…..Yıldızımızdan...

Önlerine uzanmış Bardız Yaylası yatar

Diz boyu kara batar, Bardız’ı Yemen sanmış

Paşa kime özenmiş, asker sürer dağlara

Ak örtünün üstünde ayak değmez toprağa

Azrail geldi dağa, elde silah en önde

Derde düşse bir canda tarih yazar çağlara

Enver paşa savaşı

Bir gün sürecek sandı

Bakıp karlı dağlara

Geçit verecek sandı

Askerler tüm setleri

Yıkıp geçecek sandı

Düşmanlar mevzilerinden

Çıkıp kaçacak sandı

Bardız Yaylası’nda

23
 

Çığır açacak sandı

Enver Paşa başını

Göğe erecek sandı.

Kar solur Mehmet dağda, karanlıkta Kars eli

Kars olursa esir, can erir, akar kar seli

Hangi yer bura söyleyin? Evlâda ana sızlar

Han giyer, paşa giyer, anlamaz anasızlar

Ay azaldı, geceler sırt dönüp aya küstü

Ayaz alır bedeni, ölüyor ayak üstü

Döşünde bin çiçek söyleşir diye

Duymuşum adını Bardız Yaylası

Alnımda yazıyı bana hediye

Saymışım adını Bardız Yaylası

Kastı nedir şu feleğin kastı ne?

Karlı dağlar bende yaralı sine

Tahta valizime, kabza üstüne

Yazmışım adını Bardız Yaylası

Can verir geceler nazlı seherden

Onbaşılar türkü ister neferden

Kar yangınlarının düştüğü yerden

Soymuşum adını Bardız Yaylası

Sarı çiğdeminle benzersin yâr’a

Bu kış mevsiminden götür bahara

Öpüp koklayıp ta şöyle kenara

Koymuşum adını Bardız Yaylası

Ve 

Ülke

Üstüne

24
 

Kumar oynar

Alman’a verir

Halkın parasını

“Kârlı çıkacağız” der

Paşa aklını düşürmüş

Gözleri gerçeğe kapalı

İlân edilir seferberlik

Yağ çalar ekmeğine

Fırsatçı hainlerin

Ana kuzuları

Direnişe giderken

İttihat ve Terakki’ye yakın bazı kişiler

Tekâlif-i Harbiye’yi bahane edip

Köylünün elinden yok pahasına 

Alır hububatını

Satar devlete fahiş fiyata.

Halk, giderek sıkıntı ve zulüm altına girer.

Devleti savaşa sürükleyen kadro

Bihaberdir Anadolu ve Anadolu insanından

Ülke, göz göre göre 

Sürüklenir felâkete...

Cepheden cepheye

Paşalarımız top yekün Alman

İçimiz Alman

Dışımız Alman

El âlemin tokmağıyla davullar çaldık

Çıkan sesi kulağımız duymuyor gayri

Alaman’dan generaller, paşalar aldık

Anahtar paslı kilide uymuyor gayrı

…….Arka teker ön tekere uymuyor gayri

……..Yabancılar yakamızı koymuyor gayri

………Kan emici kanımıza doymuyor gayri

25
 

Kafasını kuma gömerek yatanlar

Gafletin hesabı sorulmaz mı bir gün?

Yabancıya namus emanet edenler

Namus belâsına sarılmaz mı bir gün?

……Kim sardı bu belâları başımıza?

…….Kanlı yaşlar akıttılar aşımıza

……..Göz koydular toprağımız, taşımıza...

Koyun olan salhaneden sakınmaz

İnsan olan isyânlarda görünür

Vurana nedense tavır takınmaz

Sessiz kalan yılan gibi sürünür

……Yalancının yetişilmez hızına

.…....Ne söylenir yüzsüzlerin yüzüne?

……..Kurt düşürmüş tohumuna özüne

Dağda kar çiçeği Mehmet

Fırtınası bir başka buraların

Karanlığa düşürülmüş Kars

Zaman savuşmuş gitmiş saatlerden

An kalmış viranlığa 

An ağlar, 

Ana ağlar 

Acısı, canı dağlar

Anasız yara azar, 

Babasız kabuk bağlar...

***

İşte böyle böyle

Başladı asker sevkiyatı

Samsun, Sivas, Amasya

Van, Muş Erzincan

Elâzığ, Kerkük ve Musul’dan

26
 

Yarı çıplak yola düştü savaşçılar

Yaması dökülen giysileriyle

Yırtık çarıkları

Başlarında uçuşan solgun kefiyelerle

Cepheye sürüldüler hazırlıksız.

Sivas’tan yola çıkan kafile

Sarıkamış’a yirmi beş günde ulaşabildi

Topladılar 118 bin savaşçıyı

Karlı dağların eteklerine.

Cephanesiz, erzaksız

Rus kuvvetleri 181 bin

Tam teçhiz.

Oy anam oyyy!..

Bu dağlar yaman dağlar

Yol vermez aman dağlar

Ben kurbanım vatana

Sılada yârim ağlar

Göz ağlar yaşı düşmez

Çatılı kaşı düşmez

İaşe bitmiş yine

Askerin aşı pişmez

***
 

Önce bir kaç düdük

Sonra bir “Çufff” sesi

Yorgun iniltilerle durdu tren

Açıldı kara vagonun kara kapıları

Sabahın alaca vaktiydi

Ezan okundu okunacaktı

Ve

Karşı dağlar usuldan, habersiz

….Griye çalan elbiselerini

27
 

......Işığa soyunacaktı...

Önce, Seyitlerin Mıstafa atladı vagondan

Sonra, Çakır Hasan ve Ben

Mahşerî bir kalabalık 

Düştük mü karanlığın içine şaşkın, ürkek

Ara ki bulasın

.....Celp imzalatacağın yeri

İstasyon binasının orada kuyruk...

Attık omzumuza

.....Selçuklu nakışlı heybelerimizi

Takıldık ortasına kuyruğun...

Geldi nice sonra bize de sıra

Celbimizin öte yüzüne

....Mühür vurdular, 

…..Numara verdiler “Dışarıda bekleyin

Girin sıranıza” dediler...

Bizim öksüz Hasan’ın öksürüğü

Çınlattı istasyon binasını o an

Vagonda saz çalan

...Karşı köyden delikanlı

Değdi gözleri gözlerime

Omzunda tüfek gibiydi sazı “Heralde dışarıda sıralaşacağız” dedi

Seyitlerin Mıstafa

Ve 

Çıktı istasyon binasının ölgün

Solgun ıslaklığından...

Bizi getiren tren

Ağır, aksak, yorgun tısıltılarla

Acımsı, kekrek düdükler çalarak

Uzaklaştı göz uçlarımdan,

Uzaklaştı kalabalık istasyondan...

28
 

Varırsam çoğalırım

Durursam biterim

Vardırırsam çağ açarım

Durdurursam yiterim…

 

BÖLÜM-2

 

Bölüğe Katılış

Beyaz Ölüme Buse Konduruş

Yaylalar yaylak idi

Yayıkta soğuk ayran

Dürümde tereyağı

Kışlalar kışlak idi

Buyrukta önce vatan

Bakmayın bu sözlere

Bu dağlarda hepsi hayâl

Bu dağlarda açlık

Bu dağlarda ölüm var

Yine de “umut var

”

Diyelim de

Kışa dönmüş kış içinde kışlalar

Cümle Anadolu delikanlıları

Ayrımsız hepsi

Gelmişler her yöreden

Düğün yeri,

Kurban bayramının seheri sanki

Dizim dizim

Sıra sıra

Önce kısa bir künye

Sonra çak selamı!..

İlk geceler

Gurbet ağıtı gelir ranzalardan

Gün doğumlarında sancı uyuması

Kınalı koçların

30
 

Masum kuzuların düş sılası askerlik

Sondan son

İlkten ilk...

Demir, sac, teneke, baraka, tümen 

Çavuşlar, onbaşılar 

Her şey acele, her şey hemen 

“Emredersin komutanım” üstelik

Mahşerin doğrulup dikildiği yer

Göklerin doruktan söküldüğü yer

Merminin mermiyle büküldüğü yer

“Emredersin komutanım” üstelik

Her asker ocağı ana kucağı

İkisi de aynı duygu sıcağı

Bil, belle, gör olmuşu, olacağı

“Emredersin komutanım” üstelik

Gece çizgileri nöbet nöbettir

Askerlik; bir sıla üç de gurbettir

Ranzada, koğuşta, tertip, sohbettir

“Emredersin komutanım” üstelik

 

***

Hele bakın şu çeşmeye

Durmaksızın

Türkü türkü akıyor

Kışla önüne serçelerin

Serçelerin Öyküsünü bırakıyor

Bu gece kim nöbetçi koğuşta?

Bir mektup yazacağım ranzada

31
 

.......Gaz lâmbasını kısıp da

Ve seni

Sana yazacağım bendeki benden

Sonra derin kuyular gibi sessiz, içten

Ağlayacağım...

Çevirme gözlerini gözlerimden

Alma bakışlarını yüreğimden

Sus ve dinle

Oku mektubumu sonuna kadar

Anlatacaklarım var, dur hele!

Sarıkamış Dağlarından,

Memleket havadisinden

Gelenden

Gidenden

Ölenden

Yitenden

İşit beni!..

İşte manzara:

Çılgın ve ihtiraslı 

Acımasız iki deli gördük!

Cehennem her zaman sıcak değilmiş!

Diğer adı; 

Beyaz ölüm!

Solumaya bile vakitleri kalmadı

D(A)ğın en doruklarında

Az(R)ail utancından ağlarken,

Ayr(I)ntıya giren heykeltıraşın

Büyü(K) hünerini sergileyerek

Bir and(A) on binlerce 

Kar ada(M)ının heykelini yapması gibi!

32
 

Bir varm(I)ş

Bir yokmu(Ş)

...............Sarıkamış derler bir beyaz ölüm

…………Öldüm hasretinle öldüm be gülüm!

……...Söylesin destanımı dilin dudağın

…....Anlatsın, susmasın yakın - uzağın

….Öyküsü olmuşum bu koca dağın

Oy ben sana ne diyeyim ey Sarıkamış?!

Vay ben sana ne diyeyim hey Sarıkamış?!

…................Sarıkamış derler kefensiz ölüm

…………Öldüm hasretinle öldüm be gülüm

……...Genç teğmenler gelmiş, asker öğütler

…....Soğuğu giyinmiş bizim yiğitler

…..Şahidim olsun oy, yıldızsız gökler!

Oy ben sana ne diyeyim ey Sarıkamış?!

Vay ben sana ne diyeyim hey Sarıkamış?!

Gözlerimden dökülen yaşlar gibi

Sıcak bir çorba düşler gibi

Ninemin anlattığı masallara başlar gibi 

Başlamasına başladık da

Bu masal değil, efsane değil

Bu roman değil, hikâye değil;

Yıl bin dokuz yüz on dört

Çılgın, ihtiraslı, hayalperest iki delinin

Düşman askerinin bile yapmadığını, yapamadığını

Kendi askerine kıyarak

Doksan bin insanın

Aç, açık, yarı çıplak

Kendi komutanları tarafından

Zalimce ölüme zorlanmasının,

33
 

Öldürülmesinin destanı bu!

***

Derdi benden işitin, söz aslına dönerken

Ellerimi koyunca şol göğsümün üstüne

Kalbim avuçlarımda, dönmüşüm kar büstüne

Alev almış dört yanım, kar altında donarken

Öksüz kalan bu yurtta binlerce can sersefil

Tez gelin benden yana savaşmadan düşenler

Siz düşerken nerdeler, düz ovada şaşanlar?

Yaşayan ölü olmuş halâ uykuda gafil

Canları cenge çıkmış cesetleri yatıyor

Nazlı yârin belinden saramadan kolları

İki cihana gider, gözlerinden yolları

Kae kesen yollarında ayaza çalan yokuş 

Açlığın kolgezdiği mevsimleri sırtlamış

Gördüğüm bu soğukta beyaz ölümler yanmış

Donmuş

Mermi taşıyan katırlar

Katırların sırtında sandıklar

Sandıkları avuçlamış

Avuçlarına sığmayan hayatı

Hayatı biz bile avuçlamamışız öyle

Öylesine kaskatı kesilmiş

Kesilmiş derman, çıkmış can

Cansız yatıyor altı masal güzeli

Güzellerin yavukluları altı Mehmed

Mehmed

Mehmed

Donmuş cesedin kalksın ayağa

Tükürsün yüzüne

Seni bu hale düşürenlerin

34
 

Mehmed

Mehmed…

***

Ve Binbaşı Mustafa Nihat ayakta

Sağ başta

O ne duruştur ki

Düşmanı yere çökertiş velvelesi halinde

Sol eli boynundaki dürbünü kavramış

Kale sancağı gibi havada

Diğer eli semada rahmet dilerken

Heybetlice donmuş kalmış

Gür, kömür karası saçları beyaza bulanmış

***
 

Bir başka mevzi 

Bir başka dram

İlk sırada diz çökmüş beş kahraman

Yaslanmış

Omuz çukurlarına mavzerleri

Nişan almışlar

Tetiğe ha bastı ha basacaklar

Basamadan solmuş 

Beş kardelen çiçeği

Beşi bir yerde 

Dönmüşler heykele 

***

Ve 

Şimdi

Bunları 

35

Umursamaz

Biz söyleyince

Bugünkü kuşaklar

Onların varlığıyla 

Ayakta durabilenler 

Ayağa kalkmalıyız artık!

Ak cehennemin kar çiçekleri

Bütün ilgisizliğimize rağmen

Ancak ve ancak onların varlığıyla

Ayakta dimdik durabiliyorsak hâlâ

Yüzümüzü dönmeliyiz karanlığa 

Güneşin aydınlık ve sıcak yüzü

Eritir, dağların buz yorganını 

Üstünüzdeki şemsiyemiz

Gün gelir kâr etmez belki

Bu ilâhi bahçede

Açan çiçeklerden

Ayağa kalkıp

Af dilesek

Önünde.

Haydi!

Bak!

Kaput yakaları civan gençlerin

Semaya açılan elleri donmuş

Hele bıyıkları ve sakalları

Türküler yakılan dilleri donmuş

Donmuş da civanım donmuş

Sarıkamış’ı Yemen sanmış

Gözlerini tipi kapatamamış

Binlerce can, ak örtüye uzanmış

Ben sana ne diyeyim ey Sarıkamış?!

Beyaz cehennemden yolları donmuş

36
 

Donmuş da civanım donmuş

Taze gelin dul kalmış

Ak örtüye damlamadan kanları

Hakk’a teslim olmuş garip canları

Mevlâ’m yaşatmasın böyle anları

Vatanın gövdesi, dalları donmuş

Donmuş da civanım donmuş

Bebelerim yetim olmuş

Rus Komutan Dük Aleksandr Pietroviç

Gördüklerine anlam veremedi

Dürbünü gözlerinden çekmeden

Kendisini tutamadı

Bağırdı birden avaz avaz: 

‘’Delirmiş bu Türkler

Türk gibi asker yoktur;

Doğru ama

Bu ne akılsızlık

Mevzilenmeye ihtiyaç duymadan

Açık hedef olmuşlar ölüme’’

Dedi.

37
 

 

BÖLÜM-3

 

“Bu dağda ceren değil

Gezse gezse ölüm gezer

Nişanlım kâkülünden kesip

koymuş

Manili mektubuna

Kokusu yâr kokusu seher

vaktinin

Dün bir asker düştü kar

çukurunaTutmak istedim

Yetişemedim”

39
 

Üç Kıtanın Ortasında Dağım Ben

(Gizlice vurdu Sivastopol’u Alman gemisi)

Üç kıtanın ortasında dağım ben

Bulutların üzerinde bu başım

Yırtıcı kuş çığlığıdır, ses bende

Şahinlerle kartallarla kardeşim

Esaretin zincirini erittim

Boz toprağı kan dökerek yeşerttim

Yüreğimle kahramanlar dirilttim

Bu vatana hizmet etmek telaşım

Topuklarım sis, kar, buzdur biline

Bir şehidim Azrail’in eline

Sıra dağlar ortasından bölüne

Yazsın tarih düşmanlarla savaşım

Derem vardır, boz bulanık su akar

Yamaçlarım kardelenle hoş kokar

Mehmetlerim; “hele sabır, dinsin kar”!

Sarıkamış dağlarıyla bir yaşım

Aman dağlar, yaman dağlar, oy dağlar

Ben derdimi yağan kara sunamam

Yad yabanın paylaşımı dünyayı

Enver Paşam, nedendir; anlatamam

40

Üç kıtanın tek kilidi Bardız ey!..

Ben bu sözden gerisini anlamam!

Hatıralar bölük pörçük tek çözüm

Saraya bak, güya her şey tastamam

Homurtulu bir mevsimde şom filler

Ateş, barut… Gökleri çınlatamaz…

Emperyalizmin pazar paylaşımı işte…

Bir kurşun değse ısıtırdı donan elini

Allahuekber yorganına sardık ne yazık

Doksan bin gönülde yatan gelini...

***
 

Ve 

Alıp 

Masaya 

Yatırdılar 

Hasta adamı.

Ellerinde neşter

Başladılar kesmeye

Rus, Fransız ve İngiliz!

Bindokuzyüz’ün başlarında

Dünyayı paylaştılar bu üçü

Sanayi devrimini geç yapanlar

Kaptırdılar bütün fırsatları

Almanlar ve İtalyanlar

Kıvranmaya başladılar.

İkiyüzlü İtalya

Üç devin yanından 

Saf tutsun diye

41
 

Osmanlı’yı

İttiler

Alman denilen

Ateşten kucağa

Kucağa düşen hasta

Hastalığına bakmadan

Bakmadan sağına soluna

Uzandı

İlâç diye sunulan zehire;

İçti,

İçti,

İçti…

Zehir bu

Tez yayıldı vücuda

Zaten masaya düşmüş 

İş işten geçmiş

Farkında değil

Borç doldurmuş kasaya

Çaresi yok!

Yalvarsa da

Yaranamaz

Ne İsa’ya

Ne Musa’ya…

Yok çaresi!

Yok!..

***

Türlü hile çevirerek Almanlar

Osmanlıyı çekmek için savaşa

Elinden geleni yaptı ha yaptı

42
 

Osmanlıyı sokmak için savaşa

Plan, plan üstüne geldi

Devlerin sofrasından

Kaptılar kanlı eti 

Attılar

Tuttular

Dostluk diyerek

Er meydanında

Dostlarını sattılar…

İngiliz’den kaçan Alman gemisi

Osmanlıya gelip bulaştı isi

Memleketi sardı savaşın yası

Bir ulusu yıkmak için savaşa

Kendi ihtirasları uğruna

Düştüler düşe,

Attılar ateşe…

Bir bayram arifesi

Yirmi dokuz Ekim bin dokuz yüz on dört

Düşmandan kaçıp 

Kucağımıza sığınan Alman gemisi

Gizlice vurdu Sivastopol’u 

Vurdu Odesa Kefe’yi

Vurdu Novorosiski’yi

Batırdı iki Rus

Bir Fransız gemisini

Bunlar olur da düşman durur mu?

Fırsat bu fırsat

Dost diye kucak açtığı

Fırsat vermişti düşmana bir kez

43
 

Osmanlı için harp

Fiilen başlamıştı.

Ruslar döndü deliye

Deliye söz mü geçer?

Geçer dümenin başına

Başına gelecekleri bilmez Osmanlı

Osmanlıyı topa tuttu

Umudunu kaybetti Osmanlı

Osmanlıyı savaşa sokan Alman gemileri

Gemileri, ne hikmetse bakıma çekti 

Çekti de seyre çıktı.

Sonunda

Başladı çıkar savaşı

Paşa bihaber vatandan

Paşa bihaber askerinden

Paşanın kendisinden bile haberi yok

Paşa masal anlatıyor hayâl dünyasından

‘’Karadeniz’de Rus donanmasını ezdik’’ diyor

Ama Trabzon bombardıman altında...

*** 

Sabaha karşı

Tarihsel emir geldi

Yirmi dokuz Ekim 1914 de

‘’Sarıkamış’a ilerleyerek

Yolu kesilecek düşmanın.

İşgal altındaki toprakları

Geri almak için

Ordu nasıl hareket edecek?!

44
 

Orada düşmanı yok etmek için,

Emrimi dikkate alacaksınız.

Hareketler, amacıma uygun olacak.

İzinsiz iş yapılmayacak

Bir tek düşman bırakılmadan

Orada yok edeceğiz.

Onuncu kolordu ilk olarak ilerleyecek.

Işığınız daim olsun’’

Diye

***

Telgraf yollamış Enver Paşa

‘’Bekleyin emirlerimi’’

Diye de eklemiş.

Eklemiş de ordu ne haldedir bilmez Enver Paşa

Paşanın karnı tok, sırtı pek.

Pek yaman Sarıkamış’ta hava.

Havada kuş bile uçmaz soğuktan

Soğuktan, açlıktan bir de mintansızlık!

Mintansızlık, vicdansızlık.

Her yokluğun son adresi

Soğuk, ayaz ve de buz, kış

Düşünceli, çıkmaz sesi

Sarıkamış, Sarıkamış

Güneşi var sırt ısıtmaz

Dumanı var dağdan kalkmaz

Teli kopmuş ağlayan saz

Sarıkamış, Sarıkamış

Bir istasyon, bir ince yol

45
 

İki hangar, üç karakol

Sen ağlama içime dol

Sarıkamış, Sarıkamış

Kayıp ettim mataramı

Saramadım şu yaramı

Sürecek gurbet akşamı

Sarıkamış, Sarıkamış

İçim türkü, dışım ağıt

Benizler var mavi kâğıt

Askerime verdim öğüt

Sarıkamış, Sarıkamış

***

Ordu birlikleri

Dağılmıştı Elâzığ, Muş, Van Erzurum 

Ve Samsun arasında.

Bölge dağlık ve yaylalık

Hava kış

Mevcut yolda ayak izleri kapalı.

Cepheye asker çekmek,

Kar, tipi

Yağmur ve çamur altında 

Askeri yaya yürütmek demek.

Oğul oğul! 

Ey oğul!

O günler ne günlerdi? 

Elâzığ’dan, Muş’tan

Kerkük ve Musul’dan

Yazlık elbiseli,

46
 

Yırtık çarıklı

Başlarında solgun kefiyeleriyle

Yayan yapıldak

Yollara düştü binlerce savaşçı.

Memleket harlı

Hava soğuk ve karlı

Kapıda açlık

Sersefil oldu gençlik

Yaşlı gözleri

Sitemlidir sözleri...

Oğlan çocuğu

Doğurmayı istemez

Gülmeyi bilmez

Anaların yüzleri

Ölümü kucaklayan katırların atların

Bizden hiç bir farkı yoktur, diri midir, ölü mü?

Anlayamazsın, her şey bir cigara içimi

İçimi ürpertiyor sonsuz beyazı karın

Kar ışır karanlıkta, herkes paşa burada

Umutlarım buz olur dağda kara karışır

Kar altında dağlarda telli, telsiz görüşür

Gör, üşür, sancı kalmaz buz kesen yarada

Sürmeli gözlerine hasret kaldım o yârin

Bu askerlik bitmiyor, oy ne kadar sürmeli?

Öldüğümü duyarsan unutma ha her yıl an!

Yılan sürünüp geldi, ne eder bakın görün!

Bu 

Dağda

47
 

Kara kış

Ortasını

Düşün ey oğul!

Aç gönül kapını

Sıcak tut içeriyi,

Bir anlığına da olsa

Misafir et üşüyen bizi,

Közün ile ısıt tenimizi…

Özün ile ışıt tüm yolumuzu

Erisin, gözde buz kesen yaşımız

Kar suyumuz, ottan aşımız

Yarı çıplak yürümüşüz

Çarıksız ve mintansız

Başımızda kansız

Lâl olmuştur dil

Tutmuyor el

Cehennemin diğer adı

Kar oldu beyaz ölüm...

***
 

Kar beyazdır Sarıkamış’ta güller

Kar beyazdır renklerin cümlesi

Çakır Hasan, Seyitlerin Mıstafa ve Ben

Bir Sarıkamış beyazıyız şimdi

Kardelen yeşilinin beyaz dudağı 

Kar çiçekleridir yağar üstümüzden…

Bu dağda ceren değil

Gezse gezse ölüm gezer 

Nişanlım kâkülünden kesip koymuş

Manili mektubuna

48

Kokusu yâr kokusu seher vaktinin

Dün bir asker düştü kar çukuruna

Tutmak istedim

Yetişemedim

“Yürü, durmak yok” dedi çavuşum

Öldü mü, sağ mı?

Dönüp bakamadım bile…

Kar beyazdır bu yaylanın gelinliği

Kudret boyasından almış rengini

Bir elim tüfeğimde

Öbür elim buz kesmiş

Yürü gündüzden geceye bu dağda

Yürü düşman üstüne yürü

Yayan…

Dayan!..

Dayan ey dizlerim dayan…

49

 

BÖLÜM-4
 

 Ardımdan yürü izime bas

Sen de iz bırak ardındakine

Önümüz ardımız belli olmasın

Resmi postalayın beşiktekine

51

Adım Adım Sarıkamış Harekâtı…

Sobada yemek pişirirken Rus birlikleri

Kar altından söktükleri gevenlerle ısınıp 

Kuru ekmeğini yemeye çalışıyordu

Türk Askeri.

Harekât; 

İkmalsiz işlenmişti kâğıt üzerinde,

Mükemmeldi

Komutanların beceriksizliği 

Değildi asıl olan

Bu yüzden kaybedilmiş savaş değildir.

Tarihte var mıdır eşi-benzeri?

Subaylarına güvenmeyen 

Püsküllü bir başkomutan

Davul çalmasıdır.

Alman tokmağıyla

Bu milletin boynuna takılmış bir kez yular

Suyun başında it var, durulmaz artık sular

Bu nasıl iştir Mehmet, Paşa sana da düşman

Annen doğurduğuna, sen doğduğuna pişman

***
 

Sarıkamış Dağlarında açan çiçeğim

Ben sana vurgunum, kime vurgunsun?

Yârin mendilini saklayan göğsüm

Buz kesen havada sıcacık yâr kucağı sanki oy!..

52

Bardız yaylasında bir seher vakti

Işım ışım ışıyan yıldız mısın ey bahtım?

Ülkemin kağnılı yollarından çıkıp gelmişim

Alaca kilimler üstüne anamın duasını

Ve yavuklumun umudunu bıraktım

Bıraktım oy!!!

Yaman olur beyaz gecelerin ortası ay balam!

Ötede bir kuş kanadı buz kesmiş, donup kalmış

Beride ağzında memleket türküsü

Geride sessizliğin korkunç gürültüsü

Kar üstünde ayak izi sanki oy!

Hem artmış, hem azalmış…

***
 

Yıl 1914

Aylardan Kasım

Köprüköy’de başlar

Savaşın sıcak yüzü.

Rus’lar inatla savunmada

Püskürtür Türk hücumunu

Birinci Köprüköy,

İkinci Köprüköy savaşları…

Mehmet de inatçı

Vurdukça vurur Rus’a.

Bu savaşta,

Sıcak iklimin çocukları

Bağdatlı Araplar,

Türklerle omuz omuza,

Takdire şâyandı fedakârlıkları.

53
 

Büyük kayıplar veren Ruslar

Terk ettiler Köprüköy’ü 

Azap mevkisine yerleşip

Başladılar kuvvet takviyesine

Sevincinden komutanlar oynadı

‘’Rus’lar çekildi’’ diyerek

Cesaret aldı askerimiz

Düşman yıkıldı diyerek

Sandılar ki Ruslar astı eleği

O anda Enver’in oldu dileği

Azılı rakibin çelik bileği

Çabuk büküldü diyerek

Mermisi tükenmiş piyadeler

Süngü takıp yürüdüler

Dişe diş,

Kana kan

Yardılar kurşunlara karşı zor cepheyi

Kimileri buna

‘’Dadaş Kahramanlığı’’ dediler

Dadaş ki ne dadaş

Ölümü bile ortak eylemiş

Vuruşmuş vurmuş

Omuz omuza,

Sırt sırta,

Ölüme meydan okuyup

Yiğitçe durmuş…

***

54
 

Üşüyorum, ört üstümü gel anne!

Takvimler mevsimden ölüm sağıyor

Kapat gökyüzünün soğuktan kapısını

Yüreğime kar yağıyor, kar yağıyor kar…

Nefesinle üfle bana donuyorum anne!

Mataramda taşıdığım su değil buzdur

Köprüköy’de bir ecel türküsü, vur Allah vur!

Ellerime kar yağıyor, kar yağıyor, kar…

Yumayım gözlerimi bak içine, ısıt anne!

Bu beyaz alev sanki beni boğuyor

Işıyan yamaçlardan ayaz kesen ıslıklar

Gözlerime kar yağıyor, kar yağıyor, kar…

Kurbanım bu vatana, sar beni, sar, sar anne!

Yürü gece boyunca, gündüz siperde bekle

 Ölüm ne ki, ölümsüzler tepesinde bizlere?

Can evime kar yağıyor, kar yağıyor, kar…

Bu dağın kurdu, kuşu bizi tanıyor anne!

Gecenin bir yerinde senle ısınır içim

Düşman kaçtı, yok oldu; gökler kıyamda şimdi

Tüfeğime, süngüme kar yağıyor, kar yağıyor, kar…

***
 

Iğdırlı Ali Çavuş

Yazlık giysiler içinde Yemen’den nakil gelmiş

Titreye titreye yazar mektubunu

Der ki :

“Bu yaz, iki alayımızla

Yemen’den buraya naklolunduk.

55

Yola koyulmamızdan dört ay sonra

Buraya ulaştık ki,

Arabistan’ın cehennemî sıcağı

Köprüköy’deki ayaz yanında

Nimet-i ilâh’î imiş.

Burada çadırın perdesi

Buza kesmiş oğlak kulağı gibi

Kırılmakta ve kopmakta.

Bölük kumandanım,

Beni sıhhiyeye nakletmiş ise de,

Tabip ve ilâç yokluğundan,

Çaresiz kalıp tekraren

Takımıma döndüm.

Akşam yaklaşınca Köprüköy’e

Civar dağlardan tipi boşanıyor.

Kumandanımız, gelecek cuma

Başkumandan Enver Pasa Hazretleri’nin

Teftiş ve hücum için

Müjdeledi geleceğini.

O gelinceye kadar da

Yün içlik, çorap ve paltoların verileceğini

Ve Yemen yazlıklarını

Atacağımızı duyurdu sevinerek

Allah, devlete ve millete zeval vermesin.

Başkumandan

Paşa Hazretleri’nin gelmesi ile,

Moskof ’un kahrolacağından

Ve kâfirin, karşımızdaki tepelerde

56
 

Geceleri seyrettiğimiz ocaklı

Ve mutfaklı karargâhlarını

Ele geçireceğimizden

Subaylarımız çok emin.

Şafak söktüğünde

2059 rakımlı Kızkulağı Tepesi’nden

Moskof obüs yağdırır ama

Şükrolsun, zafer bizim olacak!

Gece bastırdığında,

Tepelerdeki Moskof ocaklarının ateşi

Gözlerimizdeki ayazı

Tandır közüne tebdil eyler.

Başkumandan Paşa Hazretleri

Acele gelse ki,

Ateşe kavuşsak...”

***
 

Kayıp verse de Ruslar

Geri çekilişleri bile düzenli

Çekilen Rus takip edilmeyince

Namlunun ucundaki av kaçırıldı

Ordu kurmayları düştü sevince

Tarihi fırsatta tav kaçırıldı

Mevsim karakış

Havada uçmuyor kuş

Askerler aç

Askerler yorgun

Kimi hala

57
 

Bu mevsimde görüyor düş

Zafer sarhoşluğu bürüdü şarkı

Tersine çevirmek için bu çarkı

Düşmanın içine düşmüşken korku

Beceriksiz paşalar şovu kaçırdı

Çeliği ateşe sürmek

Döverken suyunu vermek

Hüner ister elbet

Düşünüp önünü görmek…

Hatalar zinciri peş peşe geldi

Durmadan yağan kar izleri sildi

Nefes alan düşman sonunda güldü

Türkler elindeki devi kaçırdı. 

Kaçan fırsat geri gelmez,

Bu dağlarda

Çakal, asla kuzu olmaz…

Bu dağlarda kaçan geri gelmez

Bu dağlar, dağı dağlar bilemezsin aslanım

Kar ayazı böyledir, iliğini dondurur

Emir bir kez gelince değişmez kara yazı

Bu yazgıyı bozalım, birlik olmaya gelin

Gelin olur şu dağlar, ak örtünün altında

Dilim varsa söylesem, ağzımda buza döndü

Acımaz ki bedenim, kesseler dilim dilim

Başka yerde arama, kurtuluşta çare siz

Çaresiz son haykırış, ölüm düşer üstüne

Ölüm, bir asude yalnızlıkmış, 

Öyle derler

58
 

Oysa hiç de öyle değil fidanım

Bir ışık şelâlesi, son lâlenin aynasında

Şehitler türbesinin tepesinde bayrağım

Dalgalanır, dalgalanır, o benim, 

O benim, sonsuz gülüm

Ölümsüzün türküsüdür “Hayda bre”

Cephelerde bu ölüm…

***
 

Trenler gelir geçer Batı’dan Doğu’ya

Kara dumanlar içinde

Bir alman düdüğü öter akşamüstü

“Enverland” a gidecekmiş yükü

Enverland da ne ki demeyin

Bizim Anadolu’muzun o devirde

Alman dilindeki adıdır…

Kim benzetir, haddine mi paşamı Napolyan’a

Kim benzetir, kim, kim?

Olur mu benzeyerek

İkinci adam olur mu paşamız?

Bre gafiller bre!

***
 

Hafız Hakkı

Telgrafın başında

Hafız Hakkı

Yarbaylıktan albaylığa

Terfi etmiş 8 gün önce

Enver Paşa’ya çekiyor telgrafı,

59
 

Diyor ki :

“Dağlar üzerindeki yolları keşfettim. Bu mevsimde bu yollardan

hareketin mümkün olduğuna inandım. Buradaki kolordu ve ordu

komutanları yeterli ölçüde inançlı ve kararlı olmadıklarından

böyle bir saldırıya samimiyetle taraftar olmuyorlar. Bu saldırı

vazifesi rütbem düzeltilerek bana verilirse ben bu işi yaparım.”

Enver Paşa, 

Hocası Hasan İzzet Paşa’yı 

Azlederek 

Görevi verdi düşünmeden 

Sekiz gün önce yarbaylıktan albaylığa 

Terfi eden 

Hafız Hakkı Paşa’ya 

Verdi ki gayri 

Hafız Hakkı Paşa 

Tümen komutanı…

Ama gözü 

Ordu komutanlığında asıl...

Niçin olmasındı? 

Orduyu politikalarına alet eden 

Bu darbecilerin başı Enver, 

18 gün içinde 

Yarbaylıktan paşalığa yükselmemiş miydi? 

Bunun yanı sıra 

Harbiye Nazırı (Savunma Bakanı) 

Olmamış mıydı? 

Ondan neyi eksikti? 

***

60
 

Erken açan bademleri vurduğunda soğuklar

Çiçekler nasıl dökülürse dal uçlarından

Doyamadan ışığa, güneşe, sıcağa

Aynen öyle işte 

Haksız ve gerekçesiz terfi

Aynen öyle…

***
 

Bir galibiyetle

Hayâl dünyasına

Daldılar ha daldılar…

Enver Paşa, Hafız Hakkı

Hakikatten uzak

Kendilerini

Bulutların üzerinde

Buldular ha buldular…

Uç babam uç!

Savaşçılar aç,

Savaşçılar yorgun,

Savaşçılar yarı çıplak;

Kardan görünmez oldu toprak

Paşalar, kapıldılar yine hâyale

‘’Rusları kısa zamanda yeneriz’’ diye

Hesap yaptılar düşman erzakıyla.

Bu hesaplar yapılırken 

Boş durur mu içimizdeki hainler?

Hamur yöresinde aşiret atlılarının 

Silahlarıyla birlikte

Düşmana sığındıkları haberi geldi

Bir taraftan 

İhtiyat süvari alaylarının dağılmaları

61
 

Bir taraftan

Birtakım aşiretlerin Ruslara sığınmaları

Bunlar yetmezmiş

Bedir hanilerden Abdürrezzak

Birde Haydaranlı Mustafa

Topladıkları silâhlı kişilerle

Ağbaba düzündeki halkı

Kışkırttılar ayaklanmaya 

Aşiretler olur da başıbozukluk olmaz mı?

Otoriteyi kendinde sananlar

Keyiflerince karar alanlar

Bölgeyi zaafa uğratır.

Elini kuvvetlendirir düşmanın

Altıyüz bin Kürt’ün

Ermenilerce katledilmesine 

Hazırlamıştır zemin

Zemin öyle kayganlaşmış ki

Havada uçuşur oldu yemin

***
 

İstanbul’dan plan yapıp yolluyordu 

………………………………..Enver Paşa

Manşet manşet birçok yalan kolluyordu 

………………………………..Enver Paşa

Uyduruksu haberlere madalyalar takılıyor

Bol keseden palavrayı sallıyordu 

………………………………..Enver Paşa

Yayın yasağını koydurmuştu 

………………………………..Enver Paşa

Asker düşmanlardan hesap sordu da

………………………………… Batum Türk evi

62
 

‘’Olsun artık’’ larla hayal soluyordu

………………………………….Enver Paşa

Trabzon’u bombalayan Rus’ları 

………………………………..Görmezden gelmiş

Hezimeti allayıp da pulluyordu 

………………………………..Enver Paşa

Deniz deniz Kara Deniz, yüreğimde yara deniz

Namertlerin yüzü güler, beni hakta ara deniz

Tarih boyu silinemez, bırakırsa yarada iz

Ne söylenirse boşuna, taşırız bu lekeyi biz

Vurun be, kan ile yazın değişen bu tarihi siz

İşit, kulaklarını aç, bir de kurşuna beni diz

Donanların şahidiyim, beni gör, yüzümü süz

Seni gidi beyaz ölüm, yine geçti eline koz

Bir yanım kan bir yanım buz, dili olsaydı dağların

Söylesin destanlaşırken, eli böğründe çağların

Lâl olan dil sustuğunda, içi yangın bu sağların

Zemheride bir yanımız, bir yanımız ateşlerde

Kar altında bu dağlarda, ölüm çare oldu derde

Her gece öldük binlerce, düşman girmesin bu yurda

Dedik

Dedik de bakıp göremedik

Gördüklerimize anlam veremedik

Bakamadık ülkenin kurtuluşuna 

Kurtuluşa kavuşacağını görseydik

Görseydik bu nazlı

Bu nazlı vatanın…

İstanbul ne?

İstanbul bir pay-i taht mı?

İstanbul ne?

63
 

Bize kapalı

Düşmana açık baht mı?

İstanbul kent mi?

İstanbul

Boynumuza geçen kement mi?

Ve 

Emir 

Yağdırdı

Enver Paşa

Telgraf çekti

Saraydan cepheye

Hasan İzzet Paşa’ya

‘’Herşeye rağmen ilerle

Düşmanı püskürtme, imha et!

Kars yönünden Rus topraklarına

Girerek hemen kesin yollarını’’

Emir emir üstüne geliyor

Devam ediyordu Enver Paşa;

‘’Araç bulamazsan

Halka sırtında taşıt malzemeyi’’

Dahası vardı emirlerin,

‘’Girin düşman topraklarına

Bulabildiklerinizle karnınızı doyurun’’

Diyerekten.

Emirlerin 

Neresinden tutacağını şaşırdı Hasan İzzet Paşa

Emirler aldığı öğrencisi olan 

Enver Paşa için söyleniyordu;

‘’Demek ki iyi öğretememişim.

64
 

Kurmaylık eğitimi görmüş bir subay

Böyle bir emri nasıl verebilir?’’

Biryandan da utanıyordu

‘’Ben böyle öğrenci mi yetiştirmişim’’ diyerek.

Esip gürlemekle düşman bozulmaz

Yanlış bilgi ile tarih yazılmaz

Karanlıkta kör dövüşü yapıldı

Komutanlar serüvene kapıldı

Nice hayâllerle yoldan sapıldı

Esip gürlemekle düşman bozulmaz

Hazırlıksız taarruza geçenler

Hoyratça canları döküp saçanlar

Daha vurulmadan donup göçenler

Yanlış bilgi ile tarih yazılmaz.

Üç bin metre yükseklikte dağlar

Uçurumlar 

Sarp kayalıklar

Issız ve dar vadiler

Yol vermez geçitler

Donmuş,

Buzlu dereler

Karmakarışık arazide

Çevirme harekâtı istiyor Paşa

Paşa Paşa

Paşa olmuş da düşmüş düşe

Düşe kalka alınır mı yol

Yollar karlı buzluyken

Hayâller, gerçeğe giden yol olsa da

65
 

Serüvendir olup biten

Hırslandıkça Enver Paşa

Göründü aklın dibi.

Bir zafer ki, sarhoş etti en başı

‘’Yürüyün’’ dedi Kars Kalesi’ne

Bunlar da yetmez

‘’Varın girin

Kafkas Azerbaycan’ının

Karabağ bölgesine.’’

Ufuklarında sınır yoktu Enver Paşa’nın

***

Haddini bilmeyen 

Hudut çizemez

Haddini bilmeyenle 

Hudut çizilmez

Hudut

Haddin sınırıdır

Hiddet

Haddin belasıdır

Haddini aşanlar

Hudutlarını koruyamazlar

Sınır çizgisi

Sinir çizgisidir

Canlı cenazeydik can alıp can verirken

Bu dağlarda kar erimiyor can erirken

66
 

Yandım, buz üstünde yalınayak yürürken

Bir yanda vatan bir yanda yatan görünür

……Sağ kalan Mehmetler göğsü açık sürünür

……İlikleri üşüdükçe karlar bürünür

……Gözlerinde buzlu gözyaşları görünür...

Ayaklara yapışan beş okka çamur

Tarlada yürütülen erler perişan

Sanırsın kırk bin elle yoğrulan hamur

Utancından kan içinde karlar perişan

……Kalk, ne yatarsın Mehmed, fişeklik kuşan?!

……Kuşan, cesedin yürüsün senindir şan!

……Şanına şayandır ölüm, bayraktır nişan!

Fikirsiz beyinler böyle şaşırdı

İhtiras tarihe leke düşürdü

Gönlümün güneyi bile üşüdü

Toprağın üstünde buzlar ağladı

……Analar, gelinler, kızlar ağladı

……Dört mevsim içinde yazlar ağladı

……Ozanın elinde sazlar ağladı.

Ağlar

Ağlar

Tarlada, çamur içinde yürüyen askere

Yer ağlar

Gök ağlar

Sonar sırtlarında

Badicivan köyünde

Rus tuzağına düşen savaşçılara

Gözü olan gözler ağlar.

***

Köprüköy’ün üst tarafı ak ölüm

67
 

Sarıkamış dağlarında ölmem mi?

Geçen bana name yazmış vay gülüm

Yüreğimden hasretini bilmem mi?

Köprüköy’de onbaşılar uykusuz

Mataramın içi dışı sanki buz

Bir edalı gelin gider oğulsuz

Peşin sıra ağıt yakıp gelmem mi?

68
 

BÖLÜM-5
 

Mezar taşın olurum kardeş

Korkusuz düş vatan denen toprağa

Dost düşman ayırmaz yakılan ateş

Halimiz ders olsun yakılan çağa

69

 

TEĞMENİN DRAMI
 

17 yaşında Harbiye öğrencisi iken Sarıkamış harekâtına katılan 

Ve başarılarından ötürü rütbe alıp subay olan genç bir “zabit

vekili-takım komutanı” vardı. 

Bir ağaca yaslanmış, dinleniyordu. Ordu komutanı onu teftiş 

sırasında gördü ve sordu.

“Niye kaçtın?”

Genç zabit şaşkın ve gayet soğukkanlı cevap verdi. 

 “-Kaçmadım, bütün takımım şehit düştü, yapayalnız kaldım “. 

 Kumandanın cevabı sert ve kesindi. 

“-Derhal kurşuna dizin...”

Ölüm bir soğuk mermi 

Kan gülü açışı kar üstünde

Yansın apoletlerim, kopsun kıyamet

Yanarım yangına, yangın içinde yanılgı ne

Sorgusuz sualsiz gidişi geçmişin geleceğin

Bu dağlarda kar fırtınası

Kurt uluması, çığ düşmesi

Uçurum ağzında kıyamet nefesi

Her şey bir adım ötede değil

Bir paşa dudağı arasında…

Sevdiğime mektup yazdım 

Biliyorsun tertibim

Son Mehmet düştüğünde şehit

Dönüşünde cepheden

Unutma mektubu, 

70

 

Nişanlıma vermeyi, tamam mı ?

Unutma!…

***
 

Ölüm bir soğuk mermi

Ölümden değil korkum

Korkum, haksız ve anlamsız emirden

Korkum, korkumun içinde kuyu

O yüzden kaybettim

Siper siper uykuyu

***
 

Zayıf yapılı

Sarı benizli

Üstünde yıpranmış ince kaput

Ayağında potini

Patlamış

……..Dağıldı dağılacak…

Dağılacakmış

Aylardan yılın son ayı

Mevsimlerden kış

Ah Sarıkamış!...

Vah Sarıkamış!...

***
 

Dağ kış, yer kış, gökler kış

Dağ yeli yılan ıslığı kulaklarımda

Anamın ağıtları mataramda su

Oğul türküleri şimdi

Alev 

71
 

Alev dudaklarımda…

İçimin dehlizinden aşağıya

Buz kılıcı bembeyaz

Sopsoğuk 

Sarıkamış!…

***
 

Paşalar Paşası

Enver’ime büyük alkış (!)

***
 

Harp okulu son sınıftan

Gönüllü gelmiş 

Cephede savaşmaya

Yaşı mı? 

Henüz on dokuz vallahi!

Rütbesi teğmen…

Boyu selvi dal

Gözleri çöl ceylanı

Gözleri memlekete susamış

***
 

Okuldan cepheye gönüllü geldim

Henüz teğmen iken dağları deldim

Aman mendilimi dürün derleyin

Sonra da yârime haber yollayın

Anama, bacıma selâm söyleyin

Okuldan cepheye gönüllü geldim

Vatan toprağında düşman nefesi

Soluyunca duydum yabanıl sesi

72
 

Hızlı, hızlı çarptı göğüs kafesi

Henüz teğmen iken dağları deldim

Albay Arif’e 

Başını kaşıyarak düşünceli düşünceli 

Anlatırken 

Duraksadı birden bire İhsan paşa

Soğuktan it gibi titreyen

Genç teğmeni gösterdi…

‘’Yerini terk ettiğini görerek yakalamış

…………….Bu çocuğu Enver paşa

……………..İdam edilmesini istedi’’ dedi.

Dehşetten gözleri iri iri oldu

...…………….Albay Arif’in

‘’Divanı harpçe yapılıncaya kadar sorgusu

………………..Kalsın burada sizinle’’ dedi

Kıyamadı belli ki 

Bu genç teğmene

Zorladı af yolunu.

***
 

Büzülmüş soğuktan

İçine çekilmiş boynu,

Buz buza yapışmış gibi

Duruyordu gövdesi üstünde

O mahzun,

O ürkek bakışları içinde

Umutsuz,

Ve çaresiz başı…

Çocuksu yüzünde,

Utancı vardı,

73
 

Korkaklıkla suçlanmanın…

‘’Ne etsem?

N’eylesem?

Kimlere neler söylesem?

İnanmayacaklar artık bana’’ dedi

Israrlı sorulara,

Zorlanarak yanıt verdi,

Soğuktan kısılmış sesiyle

Hırıldar gibi bir sesle karşılık verdi;

……….Bir hafta önce

…………Kırk kişiydi takımım.

………….Çok yitik verdik yollarda

……………On kişi kalmıştık

……………..Çerkezköy’deki saldırıda

…………….....Hep beraberce

…………………Atıldık ileri

…………………….Bu savaşta

İnatlaştık Ruslarla

Emrimdeki erlerin

Şehit düştü hepsi

Kaldım bir başıma

Ve yapayalnız.

………….Oturdum bir ağaç dibine

……………Koydum başımı iki elinim arasına

Ne ağlamaya

Ne de acınmaya yoktu zamanım

Kalmıştım bir başıma

Ve yapayalnız.

Fırsatım yoktu

Düşünmeye bile…

Derken geliverdi Enver paşa,

74
 

Sormadan tek kelime

Hüküm verdi

…………………”Anlatayım Paşam” dedim

Bana; ‘Hain sus’ dedi!’’

Enver paşa,

Ve yanında 

General Bronsart von Schellendorf

Yarbay Feldman

Ve Yarbay Guse…

***
 

Paşa çıldırmış,

Paşa hırçın,

Paşa paşalıktan çıkmış

Paşa olmuş Alamana maşa

Birden bire İhsan paşaya döndü;

---------------‘’Teğmen hakkında verdiğim emir

Getirildi mi yerine, getirildi mi?’’

İhsan Paşa; 

‘’Divanı harbe verdik

Sorgusunu yapıyoruz’’

Sinirlendi Enver Paşa 

Âniden bağırdı, öfke dolu sesiyle;

-------------------------------------‘’Ne sorgusu

Derhal idam edilecek’’ dedi ve kesti attı.

***
 

Emir emirdi işte

75
 

Kuzu postunda bir canavarı

Velhasıl

Paşa yaparlarsa aklının dibi görüneni

Kim takardı yasayı?

Kim verirdi insana değeri?

***
 

Acı bu olsa gerek!

Kurşuna dizilme emri verdiler

Verdiler emrimdeki birliğe

Oluşturuldu idam mangası oracıkta

Düzen aldılar

Enver Paşa ve Alaman subayları

76

***
 

Can acısı öl der

Öldür der vatan acısı

Öldürsem öldüremen

Öldüremezsem ölemem

77
 

Çocuksu yüzünde donuk bakışlarla

Baktı idam mangasındaki erlere

Baktı sorgusuzca emir veren Enver Paşaya

Baktı ilgisiz Alman subaylarına

Gözlerinin önünden film şeridi geçti 

Yıldırım hızıyla o an

Cepheye koşarken

Çoktan razıydı ölmeye ama

Ama onursuz ölümü hak etmemişti yiğidim…

***
 

Mangadaki askerler

Tedirginliklerini gizleyemediler

Düşmana kurşun sıkmak varken 

Suçu nedir? 

….Bilmedikleri bir Türk subayına kurşun sıkmanın

Tetik çekmenin burukluğu içinde

Kimisi içinden;

----------------------‘’Nişan almam bu taze yiğide’’

Dese de kimisi;

Alnına, kalbine ateş etmeyi düşündü,

----------------------‘’Ölsün diye acı çekmeden’’

İdam mangası komutanı 

Kara yağız genç bir çavuştu

Önünde kurbanlık koyun gibi

Ölümü bekleyen genç teğmen;

Yutkuna yutkuna

Ölmeden son kez gözlerine baktı

İdam mangasının

----------------------‘’Bitsin artık bu pis iş’’ der gibi

Burkuldukça burkuluyor kalplerin dibi.

***
 

78
 

Aldı yerini herkes, 

Hazırlıklar tamam,

Çavuş, fısıldar gibi 

Acı içinde yavaş ve titrek bir sesle;

-------------------------‘’Ateş’’ diyebildi.

Patladı on tüfek 

Patladılar bir anda

Her mermi,

Ağlaya, ağlaya

Gitti gencecik teğmenin

Gencecik vücuduna…

***
 

……………………..”Enver ödleğinin gücü

……………………….Teğmene

………………………..Yetti de

Kıydı gencecik teğmenime, kıydı

Acımadı zalim paşa teğmene

Karlar bile akan kan ile doydu’’

***

Zalim Enver Paşa’nın buyruğuydu bu ferman

Tükenmiş, vay mecalim, bende kalmadı derman

Anam bilmem, daha benden alınmadı sorgum

Neden, haksızca ölüm, ölmeden bana vurgun?

Ben ne için gelmiştim felek bana neler etti

On dokuz yaşındaydım, beni kim, neden üttü?

Ne diyeyim paşanın bu hükme varışına

Ellerimi bağlayıp, dizecekler kurşuna

79

***
 

Adresi belliydi kurşunun

Genç teğmenin bedeni

Önce sarsıldı 

Sonra öne doğru kaykıldı

Yıkıldı karlar üstüne yüzükoyun

Titredi,

Titredi,

Titredi vücudu…

Başı gövdesinden ayrılan tavuk gibi 

Silkine silkine can verdi

On mermi deliğinden sızan kanlar

Kar üstünde akıyor ılık ılık

Uğruna can vermek için geldiği 

Bu ıssız dağ başında 

Yolunu arıyordu

Kan kızıl iz bırakarak

Kar altında toprağa…

***
 

Ölümün haksızlığı çalar kapımı

Uzun düşünmeye zamanım yok

Acıları cebimde taşıdım

İhanetleri kovalarken

Yoruldu yaşamın renkleri

Bir hüzün çöktü sessizlikle birlikte

Renklerin solgunluğu üstüne

……………..Namerde el uzatmaktansa

………………..Dayamaktır onurluca sırtını ölüme.

Yağmaların kol gezdiği ülkemde

Üstümü doğanın ak sancağı kaplasın

80

 

Esmesin rüzgâr,

Yağmasın yağmur.

Çekmesin üstüne yağız toprak

Bundan gayrı o ak örtüyü

Çekmesin üstüne!

Tüm analar

Büyütürken oğullarını

…………….‘’Oğlum uyusun,

………………..Uyusun da büyüsün!

…………………..Adam olsun!

…………………….Paşa olsun!’’

Ninnisini söyler a oğul!

A oğul!

Bir ananın bebesi

Paşa oldu, zalim oldu, zulüm saldı

Saldı da

Bir başka ananın

Körpe yavrusuna

Azrail olup canını aldı

Zalim Enver

Şımardı, küstahlaştı

Lânetlenmiş beceriksizliğini

Örtmek için bilgisizliğini

Besledi binlerce yiğit kanıyla

Katil ruhunu

***
 

Ey canlar!

Diyeceğim odur ki :

81

Enver Paşanın

İşlediği cinayetleri 

Ve hainlikleri,

Daha çoktur

Neron’un işkence 

Ve zulmünden 

İnanın 

Daha çoktur.

***
 

Aç tarihe bak içine

Seyret, olmuş, olanları

Gökten yere düşen yıldız,

Kehkeşanlar çalkalanır.

Nicesi var

Hatasıyla bir ordu yok eder

Bencillik meclisinde buluşanlar çalkalanır.

Yiğitlerle sünepeler kılıç kavuk dizilmişler

Haklı, haksız saraylara doluşanlar çalkalanır.

Her çağda bir kahraman var

Ödleklerle yan yana

Topal atla gözsüz görüp

Konuşanlar çalkalanır.

İbretlik der, 

Düşmanıyla vuruşanlar çalkalanır

Sarıkamış Dağlarında 

Kar yangını bir Azrail

İrem bağı cennetlerde

Görüşenler çalkalanır.

82
 

BÖLÜM-6
 

Toprağın sırrını çözdün mü

Mehmet

Taneyi başağa dönüştüren o

Vatan savunması tek istikamet

Bizi özgürlüğe eriştiren o

83

Halil ve Veysel’in Dramı

Bu savaşı

Namusu saydı Halil İbrahim

Ne bilsin Alaman’ın

Petrol, doğalgaz 

Bir cümle yer altı kaynakları hesabını

Ne bilsin

Telli telsiz gizli hesaplaşmaları!

Babasından, anasından dinledikleriyle

Düşman kesiliyordu Halil

Amcaoğullarına

Söylemese de nedenini

Belki de miras meselesi

Büyük ihtimalle.

Ne yapsın?

Karlı yollarda

Çektiği eziyetler

Elbet artırıyor kinini

Üstüne çullanınca

Soğuk ve açlık

Halil’in

O an

Iğdır’daki bağlar, bahçeler

Cennet görünüp gözüne

84
 

Gücüne güç katıyordu

Memleketine kavuşma umudu.

Başı dumanlı

Başı puslu

Başı karlı dağlarda

Dalgın, dalgın yürürken 

Kolunda atın yuları gerildi

Birden bire korkarak irkildi

‘’Eyvah ata bişi oldu;

Zavallı beygir gidici mi ne?’’ dedi.

At durdu

Dönüp baktı Halil;

Arka ayaklarını iki yana açıp

İhtiyacını giderdiğini görünce rahatladı.

Düşlerini ısıttı Halil’in

Dondurucu soğukta

Buram buramdı dışkı

Fırından yeni çıkmış somuna benzetti Halil,

Dumanlanırken

At pisliği duman duman kıvrıldı

Midesi davullar çaldı Halil’im

Açlığı depreşip başı savruldu

Biryanı hayale saldı Halil’im

Açlığıyla, at dışkısı arasında

Hayalden hayale yürüdü

İkisi arasından bin köprü

Düşünüp düşünüp kurdu.

Atın torbasına elini soktu

Bir avuç samanı çıkartıp baktı

Üfürüp samanı ağzına attı

85
 

Atın arpasını aldı Halil’im

Aldı da avundu Halil’im 

Açlığını savundu

Savundu at huzurunda kendini

Kendini haksız buldu elbette

Elbette bir çıkış aramaktı muradı

Muradı bu değildi Halil’in

Halil’in mahcup bakışlarından utandı

Utandı rızkı çalınan at

‘’Rızkına ortak oldum, gusura bakmazsın gayrı’’ 

Dedi Halil…

Ve

Neden sonra

Kemah’lı Veysel’i gördü

Açıldı gözleri fal taşı gibi

Görünce Veysel’in halini

Boncuk boncuk terlemiş

Anlamını yitirmiş 

Boş bakışlarla inliyordu çaresiz

‘’Ah be gardaş ahh!

Bir ateş düştü yanar oldum

Ellerimden, ayaklarımda

Çekildi canım

Fena soğuklamışım’’ dedi Veysel.

İçi cız etti Halil’in

Araladı

Gömleğinin yakasını Veysel’in 

Sarmıştı boynunu

Kırmızı mercimek gibi lekeler

Tifüs dedikleri buydu

Halsizleşen hasta, bitkin vücudu

86
 

Daha fazla taşıyamadı Veysel’i

Çöktü yolun kıyısına

Kesilmişti sesi soluğu;

‘’Mahvoldum, bittim Iğdırlı

Soluklanayım az biraz

Al benim hayvanı da terkine

Var git yoluna

Nasipse yetişirim ardınızdan’’ dedi Veysel

Kemah’lı Veysel de

Tifüse yenildi

Binlerce savaşçı gibi

Hemen oracığa

Seriliverdi yol kenarına

Çokları donarak ölürken

Ateşler içinde

Yanarak öldü Veysel…

***
 

Sen ey mevsimlerin dipsiz kuyusu!

Dolmaya başlarken düşünme, çık gel!

Yenildi tifüse, geldi uykusu

Iğdırlı Halille Kemahlı Veysel…

Savaş bu, değildir basit bir oyun

Ölüm ensemizde afsız, duraksız.

Şehit düştüm ana, haberim duyun

“Kalmasın diyerek vatan bayraksız.”

87

88

 

BÖLÜM-7
 

Yurt toprağı cömerttir

Gül verir, sümbül verir

Vatanı seven merttir

Toprağa gönül verir

89
 

Azap Muharebesi

‘’Kimi Yemen kimi Harput

Üzerinde ince çaput

Avut yiğit, gönlün avut

Yâr sarmazsa Mevla’m sarar!’’

 Sarıkamış Türküsünden

Ay

Oğul 

Yazıyla 

Kolay elbet

Kalemle yazıp

Yazıyla anlatmak

O anı yaşamadan

Söyle nasıl hissedersin?

Oğul oğul, neler neler var

Altında buz, üstünde kar

Kucağında mavzerin

Yavuklu diye

Sar oğul sar

Azap

Azap olmadan

Gör ki daha neler var

Bayrağını

Toprağını

Namusunu 

Düşmana teslim edenler var

Yorgun

Hasta ve aç askerler

90
 

Dağların zirvesinde ilerlerken

Hayrete düşen Alaman subaylar:

‘’Böyle bir arazide

Hiçbir Avrupalı süvari ilerleyemez’’ dediler.

Açık kalan ağızlarıyla

Üç bin metre yüksekten yürüyodu askerler

Dağlar düşmandan yaman, geçit verir mi sandın?

Karla kaplı ıssız vadi, yamaçlar beton duvar

Mehmedimin kırıp geçtiği buzlar erir mi sandın?

Dağ erir,

Demir erir,

İnsandaki yürek erir...

Kırarak geçtiği buzlar

Erimez ay oğul erimez...

Düşünseniz, üşürdünüz sıcacık evinizde

Gövdeye isyâna hazır, derman kalmayan dizde

Haziran ayazda kaldı, dondu zemheri közde

Cehennem isyânlardayken, ayak yürür mü sandın?

Akıl yürür

Hayal yürür

Başlarında bulut yürür

Gövdeyi taşıyan ayaklar

Yürümez ay oğul yürümez

***
 

Azap dedikleri

Horasan, Zivin yolunda

Düzlükte kurulmuş bir köy

İşte bu köyde görülmüştür

91
 

Savaşın kanlı yüzü.

Rusların eline geçmiş Horom Düzü

Azap işgalinden habersiz

İlerlerken plansız

Dokuzuncu kolordu

Uğradılar saldırıya ansızın 

Uğradılar da ay oğul

Kurşun kuşa dönüşmüş

Öte öte gelir...

Kalanlar

Kararlıydı vuruşmaya

Ve onbirinci kolordu

Karşılaştı Rus-Türkistan birlikleriyle

Yanlış keşif

Yanlış tespit

Bu da yetmezmiş gibi

Sığındı Rus tarafına

Otuz kadar Ermeni

Bilgi verdiler düşmana

Bu

Bilgi

Hainlik

Borçlandırdı

Kanlı kavgalara

Türkleri götürdü

Zalimce kıyımlara

Fırsat geçmişti Ruslara

Vurdular

Vurdular 

Vurdular…

92

Mehmet!

Kurtuldun mu açlıktan?

Mintansız, 

Çarıksız geldiğin bu dağlara

Kurtuldun mu şimdi ?

Soğukta it gibi titremekten

Yerin altı sıcak mıdır söyle Mehmet!

Sen gittin

Yok mudur iki kelamın? 

Geride kalan arkadaşlarına

Can yoldaşlarına.

Bu dağlar ulu dağlar

Ağlarsa anam ağlar

Kurtlar pusuya yatmış

N’olacak kalan sağlar?

Sağlar aç, açıkta perişan

Perişan ölüm nasıldır

Nasıldır buza tutunmak

‘’Dönmek yok ölmek var’’ demiştin

Kim basıp geçti donmuş cesedine?

Mehmet, Mehmet!

Aç gözünü demeyeceğim

Zaten gözü açık gittin

Dağ utandı 

Taş utandı

Üstünde yattığın

Kar, buz utandı

Havada dolaşan

Fırsatçı leş kargaları

Utanmadan oydu gözünü

Mehmet, Mehmet

93
 

Gözden akan kanlı yaşı

Dindirecek yok mu gayrı

Mehmet’imi şu dağlardan

İndirecek yok mu gayrı?

Taşa döner öfke kından

Maşaları çıkmaz inden

Paşaları bu fikrinden

Döndürecek yok mu gayrı?

Gözlerine hasret ana

Sözlerine canan yana

Yüzlerine sıcak buse

Konduracak yok mu gayrı?

Yana yatmış heykel gibi

Sanki açık bir el gibi

Anaların ateşini

Söndürecek yok mu gayrı?

Kazanılan savaştan habersizse komutan

Boşunadır akan kan, telef olan nice can

Gaflet ölüsü bin can, elden çıkan Erivan

Alman ordusundandır General, subayımız

Fark eder mi sayımız, ölüm fakire şandır

Yabancınınki candır, Mehmetler ölür yavan

Bozguna uğratılmış Rus birlikleri

Panik halinde kaçarlarken Sarıkamış’a

Rus Çar’ı Nikola

94
 

Düşmüşken eline Türk müfrezelerinin

Bütün olanlardan habersizdi

Kazanılmış zaferi kaybettiğini sanan 

Beceriksiz komutan

Alman General Bergmann

Azap’ı Azaplaştırdı 

 ‘’Yanlış bilgi felaket kaynağıdır’’

Demiş Kazım Karabekir

Ne de güzel demiş

Demiş de bir beceriksize gücü yetmemiş

Hilafet, saltanat 

Eline geçerse beyinsizin

Nasıl gücü yetsin Karabekir Paşa’nın?

Yanlış bilgi

Yanlış düşünce

Yanlış karar

Sarıkamış faciasına giden adım

Çekildiler geriye emre uyarak

Rüzgârın tipiye döndüğü yerde

Çalı yaprağı ve karla doyarak

Tokluğun açlığı yendiği yerde

Donmuş yaprak gibi

Kırılır düşer

Kiminin parmağı

Kiminin kulağı

Soğuk, açlık, düşman, kalsan arada

Ateş yaksan yaktırmazlar burada

Kan buza dönmüş sargısız yarada

Acının acıyla dindiği yerde

Acı, gidenle biter

95
 

Kalana ölümden beter

Bu genç yaşta vadesi dolmuş

Ak örtü üstünde gül benzi solmuş

İki gözü kargalara yem olmuş

Ölümün semadan indiği yerde

‘’Ölüm

Ölüm’’ dedi Mehmet

‘’Ölüm vatan içinse eğer

Sefa geldi be gülüm’’

Dedi Mehmet

Çok kayıplar verildi

Yirmi günde 

Köprüköy ve Azap‘da

Azap Azap olalı

Böyle acı görmedi

***
 

Azap, Bardız Yaylası, Çermik, 

Divik, Tekcam, Turnagöl,

Dikenli Tabya, Laloğlu, 

Sarıkamış, Hamamlı Köyü, 

Ersinek Yayla,

Allahuekber Zirvesi

Ve bilinmeyen

Meçhul savaş meydanlarında 

Çakır Hasan

Seyitlerin Mıstafa ve Ben

Ve Anadolu’nun ücra yerlerinden

Yiğitler gelmiş

96

Adı adlarına

Boyu boylarına

Kiminin de

Huyu huylarına çok benzeyen

Kiminde lâstik ayakkabı

Bu havada 

Killi toprakta

Sabun gibi kayar burası

Paşa ökçeli ayakkabısıyla

Çoğumuz çarıklı

Bu eziyet

Bu zahmet

Bıçak keskini soğuk

Buz tutmuş kuru çam dalları

Isınmak,

Ah ısınmak istedik

O an,

Mahşerden dört atlı çıktı

Dört kurukafa

Onlar hayâl ekerken

Cehennem biçmek bize düştü

Boynunu bükmüş ne yatarsın Çakır Hasan?

Haydi, kalk ayağa!

Ben şimdi 

Ne diyecem Güll’ablam’a?

Ağlayamam senin için

Donar göz yaşlarım

Korkarım bu dağlarda yalnızlıktan

Dur, sen bari gitme 

Gardaşım Seyitlerin Mıstafa’sı

97
 

Aç gözlerini

Bak gözlerimin içine

Hani gardaştık seninle?

Pay etmiştik bir lokmayı.

Oy Mıstafa’m, gardaşım;

Gözlerinden kaldır perdeyi

Gönlünü temizle

An gelir

Dağ dayanmaz

İrade karşısında mum gibi erir

Hava, endişeli ve ürkek

Bulutlar

Göründüğü gibi değil

Saklayamadı Cehennemi

Karın masum beyazlığı bile

Çakır Hasan, Seyitlerin Mıstafa 

Karların üstünde

Al bir ata bindiler

El sallamaya bile fırsatım olmadı

Gönlüm onlarla gitti

Kendim bu dağlarda kaldım

Gün batımları turna katarı

Takıldım bir turna kanadına

Bir elimde ateş, bir elimde su

Buharlaşıp göğe çıkar giderim

Zamanı gelince yağarsam eğer

Yolumdaki bendi yıkar giderim

Ne zaman bir serap görürsem çölde

Gözlerimden yaşlar döker giderim

98

***
 

Azap deresinde kaldı mataram

Dağların türküsü dilde buz tuttu

Bir şehit çiçeği Seyit Mıstafa’m

Paşalar, paşalar bizi unuttu…

Azap deresi de buz tutmuş akmaz

Ölüm kokan dere çok civanı yuttu

Tutmuş yakamızı asla bırakmaz

Kanatsız Azrail çarptı, uyuttu

Azap deresinin basma taşına

Her taş aynasını yüzüme tuttu

Zaman, bakmıyor ki gözün yaşına

Zaman yokuşlarda sisti, buluttu

Azap deresinde kaldı mataram

Çakır hasan ile Seyit Mıstafam

Kar cenneti bir ağaca yaslanıp

Dallarında kan çiçeği kuruttu

Yankılandı halka halka türkümüz

Pusulamız tekrarlanan komutta

Vatandır gönülde büyüttüğümüz

Paşalar, paşalar bizi unuttu…

99

100
 

BÖLÜM : 8
 

Ey tabip yarama el değme sakın

Hastane önünde yatana bakın

Kaşığı kızdırın yarama basın

Düşmana değil de bite yenildik

101

 

ORDU BİTTEN KIRILIYOR.

Yirmi altı aralık

Hastaneler dolu

Azap’da azap çekenlerden çok

Grip, 

Dizanteri

Hele de tifüs

Askeri sarmıştı,

Sığındıkları köy odalarında 

Bitler sarmıştı

Düşmandan bile çoktu…

***
 

Her tümseğin altında

Donmuş bir beden

Bir sevda 

Bin hasret 

Anaya, babaya, yavukluya

Yorgun, bitkin, bezgin 

Bir beden yatıyordu.

***
 

Ve

Yürüdü

Hafız Hakkı Bey

Sarıkamış’a doğru

Yürüdü, Allahuekber‘e

‘’Enver’den önce almalıyım’’ diyerek.

102
 

Ay balam

Burası Kars

Serhat şehri

Mahşeri bir kalabalık 

Allahuekber Dağlar’ının eteklerinde

Hafız Hakkı’nın

Heyheyleri üzerinde

Küflenmiş yıldızların oğlu

Hafız Hakkı…

Erat bitkin

Erat yorgun

Erat halsiz

Acı içinde acı

Kıvrım kıvrım…

Ayaklar şerha şerha yara

Ayaklar şişmiş

Dizde takat

Yürümeye mecal

Kalmamış umut, hayâl

Hayâller dipden doruğa tarumar

Ve yorgun vücutlar

Vücutları taşımıyor ayaklar…

***
 

Ayaklar yara, çıplak

Çıplak vücuda değen kamçı

Ses verir

Şak, şak, şak

Albay Hafız Hakkı kör

103
 

Albay Hafız Hakkı sağır

Zafer muştusu yolluyor zaferden evvel

Paşası Enver paşa’ya

……………..‘’Yürüyüşe geçeceğim

………………..İlk rastladığım düşmana

…………………Şiddetle saldırıp, perişan edeceğim’’

…..………………İşte böyle 

…………………….Atıyor 

………………………Tutuyor…

Hafız Hakkı

Mangalda közü

Ağızda sözü

Kar yangınlarında askerlerini

Yetimi öksüzü unutuyor

***
 

Erzurum kar altında

Kefen aklığında hastaneler

Sedyeler

Ölümden öte bir köy için istifleniyor

Alaylı bir gülümseme dudağında Azrail’in

Yüzü gülüyor

Bağdaş kurup oturduğu

El dokuması minderinde

“Biz ölümden korkmuyoruz” diyor Mıstafa

Ölümden öte yürüyoruz

Gönül bağımızda vatan aşkımızı büyütüyoruz 

***
 

Bu zorlu askerlikmiş sevdiğim

104

Yıllar biter, saydığımız gün bitmez

Yıllar geçer

Görmezsin yavuklunun yüzünü

Yazdığın mektuplar yerine gitmez

Burada herkes korkuyor nefesinden

Canı usandırdık ölüm yasından

Dört yanı kuşatan kurşun sesinden

Yuvadaki kuşlar ötmez

Ağzım yara kuru tayın yemekten

Yoruldum el açıp ‘’Şükür’’ demekten

Lokma irileşir düşer damaktan

Soğuktan şişen tatmaz

Boynunu büktü

Döndü Başköy’e

Saç, sakala karışmış

Yine bir uzun hava sarmış askeri

Kimi yanık sesiyle söyler

Kimi yanan yüreğiyle dinler

------------’Hastane önünde incir ağacı’’

Ağaç ne ki; kollarından sarkar buz

Buzlara dokunur geçen ordumuz

Mermisiz mavzerleri omuzlarında 

Tayınsız

İlaçsız

İz açar hastalıklara

Sıralar, ranza

Karantina altında okullar

Ve de samanlıklar, ahırlar

105
 

Taşınıyor uzaklara kağnılarla 

Yaralılar, hastalar

Sağlam insanı bile donduruyor

Deveboynu geçidi

Ölmek için gûman yoktur

Paşalarda iman yoktur

Bedenimi bitler sarmış

Yunmak için zaman yoktur

Soğuklarda büzülmüşler

Boncuk boncuk dizilmişler

Sıcak gören bütün bitler

Zıplayarak çözülmüşler

Off ki ne of, 

Ve gece 

Gecenin düştü içine

Kendini ak örtülü dağlarda unuttu!

Of anam of!...

Dinlenmek için köylere döndüler

Odalara, ahırlara kondular

Sıla, ana, bacı, yâri andılar

Sıcak gören bit canlandı

Günler geçti görmediler sıcağı

Hayâl eder oldular yanan ocağı

Sızlayan dermansız iki bacağı

Kan dolaştı et canlandı

Bağdaş kurup tüfekleri çattılar

Nefeslenip gam, kederi attılar

Hayvanlarla bir ahırda yattılar

Saman gören at canlandı

106
 

Odunla ateş 

Beslendikçe kudurdu

Soğuk havada 

Uyuşup kalan bitler

Kıpırdanır oldular

Sıcağı görür görmez

Yağlı sakalları

Yanırlı yakaları

Sürü halinde

Dolaşmaya başladılar

Besiye çekilmiş gibiydiler

Kan emmekten bu bitler

Bit kırma faslı başladı bu kez

Duyuldu sesler

Rus mevzilerinden

Fasit bir dairedir tifüs

Çarkı döndürür

Ocak söndürür

Dağa yağan

Kar perişan

Buzu sağan

Er perişan

Kar altında

Yer perişan

Per perişan

Ser perişan

Isı arttıkça

Sıçradı bitler bitsizlere

107
 

Bulaştı tifüs herkese

Başladı salgın

Batıda Erzincan

Güneyde Elazığ ve Diyarbakır’a ulaştı haber

Hekim Ahmet Fikri

Buldu çareyi sonunda

Yaptı bir buğu sandığı

Kurtardı orduyu geç de olsa 

Tifüs salgınından

‘’Tek çözüm

Usturaya vurmaktır saçları “Dediler;

Saçlı başlar bile kep altında ayaza vururken

Çıplak başla savaşılır mı? 

Ya soğuk?

***
 

Her cefaya dayanıklı, kavgalarda aslan Mehmet

Kar altında taş yastığa bitli başı yaslan Mehmet

Çetin geçen dövüşmede binlerce can telef oldu

Ak örtüde her bir çukur oluk oluk kanla doldu

Aç yatıp tok kalktı yiğit yalınayak cenge daldı

Her cefaya dayanıklı, kavgalarda aslan Mehmet

Yere düşen savaşçıyı omuzlayıp yürütürsün

Hasta, yorgun bedenleri iman ile arıtırsın

Zaman yok ki yıkanmaya suyu kardan eritirsin

Kar altında taş yastığa bitli başın yaslan Mehmet

Paşa paşa Enver Paşa

108
 

Dinin yok mu senin haşa?

Nemrut musun? 

Firavun mu?

Sürdün bizi kara kışa

Sürdün bizi kara kışa

Lekeli hummadır, ordu humması

Ruslara değil de bite yenildik

Ceketler, gömlekler, donlar cabası

Düşmana değil de bite yenildik

Ey tabip yarama el değme sakın

Hastane önünde yatana bakın

Kaşığı kızdırın yarama basın

Düşmana değil de bite yenildik

Terk edilmiş evler, karanlık ve susuz

Atların önünden arpa yiyoruz

‘’Gel gör halimizi paşa’’ diyoruz

Düşmana değil de bite yenildik

Tam beş yüz hastaya bir termometre

Söyleyin, söyleyin sıhhiye nerde?

Yataklar dolmuş da inleriz yerde

Düşmana değil de bite yenildik

109

110


 

BÖLÜM: 9
 

Haklı ise savaşın

Silahın sulh yaratır

Uygarlık yıldızının

Işığını parlatır.

111
 

ILGINLI ALİ ONBAŞI

Bir mektup yazdırdım karalı aklı

Alnı yüce dağlar sığar içime

Kolçak onbaşılar eli bayraklı

Şahadet getirip ağar içime

Gönlüm kanat oldu akça zarfına

Nakışlandı ruhum her bir harfine

Varsam kar, tipiyle Köprü Köyü’ne

Yemen havaları doğar içime

Bir mektup yazdırdım garip babama

İçtimadan sonra döndüm kıtama

Sılada sevdiğim bekliyor ama

Gözyaşım sel olup yağar içime

Gece tepelerde yanar ışıklar

Her ışık dediğin üç Mehmet saklar

Bir beyaz ölümdür bizleri yoklar

Soğuk elleriyle yığar içime

Ilgınlı Ali’yim yüreğim ayaz

Sabah seherinde kılmışım namaz

Bu Moskof gâvuru sözden anlamaz

Kendi sessizliğim koyar içime

Ateşin gözyaşları dökülür

…..Dökülür ay balam

……Erkencidir seher kuşları

…….Kimi zaman örf der

……..Kimi zaman töre der

………Unutturulur candaki can

……….Kanatlı gök atları görünür semada

Tarih kuşu

Talih kuşu değildir

Tarih haritadır 

Tarih hatıradır

Sonra hatır gönül işidir ay oğul!

Nişanı alnımızda

Ayımızın, yıldızımızın

Şerefi yüreğimizde

Toprağımızda

“Göğüs kafesinde sardığım vatandır oğul”

Deyişini hatırlatır

Hasretini çoğaltır Ilgınlı Ali’nin

Ay oğul!

Bu tarih şanlı tarih

Destan destan Aliler doğdu

Bu topraklar ne destanlar yazdırdı

Bu mektup

Okudukça şan yüklü

Şeref yüklü,,,

Okuyalım,

Okuyalım hele ne yazmış?

Neler yazmış?

Ilgın’lı Ali onbaşı;

“Pederime Kudsi Huzura:

22 Muharrem 1333, Perşembe (10 Aralık l914)

Evvela farz üzre, mübarek ellerinizden üns eder, anamgile, halamlar

canibine ve emmim Hüseyin ağama ve cümleye selam ile, yadımızda

mahfuz kılındıklarını ve ellerinden ve dahi gözlerinden öperek hayır,

selamet ve avdet dualarını rahmetmelerini arziderim. Ben kıt’ama içtima ettikten ve de şayed nevzadım (çocuğum) tevellüt etmiş ise anası

ile önce Hüdâ’ya ve âhiren size emanetimdir ki, gözüm sırtıma düşmeye. Benden sual varid oldukta, haîiki meşruk ola afiyette ve kasavetten

beriyiz. Kudreti semavinin önce muzafferiyet, şehadeti ve terhisi nasip

kılınmasını tazarru ederiz.’’

Bıldır yaz, iki alayımızla, Yemen’den buraya nakîolduk. Yola revanimizden dört ay mukaddem buraya konakladık ki, Arap’ın nar-ı cehennemi, Köprüköy’deki ayaz yanında, nimet-i ilahi imiştir kim, burada

çadırın perdesi, buza kesmiş oğlak kulağı mi-sillü temas ile kırılmakta

ve kopmakta. Bölük kumandanım yüzbaşım beni sıhhiyeye nakletmiş

ise de tabip, ecza ve deva fıkdanından biçare kalıp tekraren takımına

tertip olundum.’’

Zevali saatin varması ile gece Köprüköy’e civar dağlardan tipi boşanır.

Kumandanımız müstakbel cumaya, Başkumandan Paşa Hazretlerine

teftiş ve hücum için intizar olduğunu muştuladı kim, teşriflerine kadar postal, yün, içlik, çorap ve kaputların verileceğini ve Yemen yazlıklarını atacağımızı tebşir etti. Allah, devlete millete zeval vermeye.

Başkumandan Paşa Hazretlerinin vürudu ile, Moskofun kahrolacağından ve kâfirin, karşımızdaki tepelerde geceleri seyran ettiğimiz, ocaklı

ve matbahlı karargâhlarına sahip çıkacağımızdan zabıtanımız müemmen.

Şafak atanda 2095 rakım Kızkulağı tepesinden, Moskof obüs yağdırır

ammallalike şükrola, zafer bizimdir. Leyi (gece) bastırınca tepelerdeki

Moskof ateş ocaklarının narı, gözlerimizdeki ayazı tandır közüne tebdil

eyler. Başkumandan Paşa Hazretlerimiz acele vara ki, ateşe de nail

olak.

Yarın sabah namazı edası ile aşağıdaki çukurdaki Moskof Ermeni bataryasının köprü yolu ayağını tutacağız. Ben, keşif manga kumandanı

naspedilmişimdir ki şahadet şerbetini içmek dahi zaferi tatmakla hernnuş.

Yüzbaşı efendi, dönüşte ikindi vakti çavuşluk alametimi eli ile talik edeceğini de söyledi. Dualarınızı ve terhisimize ve zaferimize taptuiarınızı

eksik etmeyesiz. Âlemi O bilir kim, kadiri mutlak O’dur.

Onbaşı Ali (Ilgın)

10 Aralık 1914 günü yazılan mektup 1915 baharında buzlar çözülünce

gün yüzüne çıkan şehitlerimiz toplanırken , adı Ilgınlı Onbaşı Ali olduğu mektuptan anlaşılan bir şehidin cebinden çıkmıştır.”

Konya’nın Ilgın ilçesinden

Alilerden bir Ali

Celbi gelmiştir

Çağrılır “Sülüsünü al” diye

Düşer yollara yollara

Varır Yemen ellerine…

Burası Yemen ki ne yaman

Çöl acımaz insana, vermez aman

Cehennemin bir başka adı

Gündüzü güneşli zulüm

Gecesi rüzgârlı ölüm

Yemen ellerinde tabakam kaldı

Yüzbaşılar yine borazan çaldı

Güneş gökyüzünde bir sarı çimen

Cehennem içinde kıvranır insan

Kumlu tepelerden kalkar toz duman

Yemen ellerinde tabakam kaldı

Nazlı yâr mektubu ele değmeden

Bahta nakil düştü bilinmez neden

Çölün ortasından güneş görmeden

Yüzbaşılar yine borazan çaldı

115
 

Haber verilir anında

Sarıkamış cephesine

Nakli düşer Ali’nin

Acır içi babanın

Atar acısını içine

Ana bu

Yürek elvermez

Döver iki dizini

Başlar yangın yerinden harman savurmaya

Yürekten ne dökülür

Gönülde ne birikir

Derleyip toplayalım

Sürelim dilimize...

116
 

Beni kendime bırak

Kendimi tanıyayım

Elim yabancı bana

Nereye tutunayım

117
 

Anadolumun yiğit analarına

’’Devlet baba, devlet baba

Gözün çıksın emi senin

Aban bize çok da kaba

Gözün çıksın emi senin

Ocağımı viran ettin

Artık canımıza yettin

Bu kaçıncı söyle bana?

Ben yetirdim sen tükettin”

Erzurum Yemen arası

Kim geçer buzlu Aras’ı

Her ananın yürek sesi

Oğul, oğul diye çıkar

Yol gözler analar

Bir umutluk cümle

Bir cümlelik umut

Bekler ay oğul ulaklardan bir muştu bekler!

Kuşlardan, börtü, böcekten bir fısıltı 

Bir işaret bekler...

Memleketin dört bir yanı kaynıyor

Vermişler alttan ateşi

Atmışlar içerisine bir Alaman kepçesi

Ne sağı belli ne de solu

Ha babam karıştır dur...

Oy Ali’m!

118
 

Onbaşım, yiğidim!

Omzunda silahı...

Kar yağıyor...

Süngünün ucundan damlayan kan değil

Kar tanelerinde hıçkırıyor vatan...

Vatan ki

İki dizi üstüne çökmüş

Çökmüş göz çukurlarında kanlı yaş

Yaş yağmur gibi akar

Akar saçak saçak buz uçlarından…

Kara bahtın ortasında

Kara zindan bir gece

Ölüm aklığında yolculuk

Kar yağıyor siperlere

Üşüyorum,

Donuyorum!...

Ülkemin her köyünde çiçek

Kar, gecelerimi kanatıyor

Gümüş bir gerdanlık dağa dolanan

Suları dondurur kar geceleri

İçine giyindiğin ayazlarda yan

Ateşsiz yandırır kar geceleri

Yorgun dizlerimde derman arama

Anamın duası ilaç yarama

Ölümden öteye bir yol var ama

Bahtını döndürür kar geceleri

Tırnağın eti kestiği gibi

Yıldız alacasına düşen

Ölümcül seherdeyim

Üşüyen yangınların

Buz tutmuş alevinde

119
 

Azrail şarkısıdır dudaklardan dökülen

Bir serçedir düşler

Gece kuşları arasında kalan

Sarıkamış mıdır senin adın ulan?

Bir başka olur

Ay ışığında

Gölgelerin gölgelere kahramanlığı.

Serçenin dallarda dönmesi buza

Bin kelepçe vurur son uykumuza

Mevlâ kuvvet versin şu ordumuza

Umutlar söndürür kar geceleri

Suyun mataramda katılaşması

Gelen haberlerin kötüleşmesi

Kuzgunun turnayı vurup deşmesi

Ölümü kandırır kar geceleri

Rengini kaybettim gecenin

Işığın bir yönü olmalı “Durduğun yerdir dünyanın merkezi” derler

Beyaz gelinliği giyinmiş doğa

Allah bile karışmıyor

...........Zalimin katliamına

Zulmün zincirleri 

...........Zamansız şakıdı yüreklerde

Işığını esirger oldu tepemizden ay

.......Vay anam vay!...

........Vay ki vay!..

Aç karınla diz çökerek yaslandık

Sırtımıza acı poyraz vuruyor

Namluya mermiyi süremez olduk

Gözümüzü karda kefen sarıyor

Umurundaydı sanki güneşin

120
 

Granite dönmüş kalbi paşanın

Kötülük bile kendinden utandı

Utancını gizleyemedi güzellik

Bu dağlar, yüce dağlar

……Anam ağlar

…….Yarim ağlar

………Bacım ağlar

……….Ağlar ki varsa soyum

……..Bu dağlarda

…..Ölümden özge yolum kalmadı

Yönünü şaşırdı esen tipi

Önünde savrulur hayatımız

Ölüm hep mazluma düşer

……..Parası olan varsıl

……….Yaşar ha yaşar

Korkudur asıl korkulan

Unuttum dediğim saatler geçer aklımdan

Özlem duyuyorum şimdilerde

Atalarımın geçtiği kutlu çağlara...

Kavi kalsın yüce Mevlâ’m sırtıma

Doğduysa Nevzat’ım emanettir sizlere

Hayır dualarını eksik etmen bizlere

Eğer şehit düşersem, bayrak olsun örtümüz

İki alayımızla nakil olduk Yemen’den

Dört ayda zor kurtulduk Arap cehenneminden

Soğuk neyse, aç kalıp çaldık atın yeminden

Haber alamaz olduk burada çok tümenden

Çölün nimeti sandık, “Köprü Köy” ayazını

Oğlak kulağı gibi kırılır donan burada

121
 

Buza kesmiş yer ile gök, zeval gelmesin yurda

Geceler “Köprü Köye” düşman olur bu elde

Tipi fırtına olup eser civan dağlardan

Umut o an tükenir açıktaki sağlardan

Sağlardan haber almak güçleşirse

Güçleşirse şaşarsın burada yaşamaya

Yaşamaya ne hacet ay oğul!

Oğul doğurmuş binlerce ana

Ana, ancak o derdine yana

…….Yana ki ne yana!

………Yana yana

……….Bir o yana

…………Bir bu yana, acısıyla

………….Dolanır 

………..Dolanır benim anam

………Can anam!

……Anam!

Oy!

Anam!

Can Anam!

Ne takâtım

Ne de dermanım

Ne mecalim kaldı

Gel de gör garip halimi

Kurtlar, kuşlar arasında

Kaldım, su akmaz deresinden

Kimsesizler diyarı, kimse bilmez bu eli?

Kim, ses izler, bağırırım, tutan yok mu bu eli?

Köprüköy’den Horasan’a

Geçit vermez dağlar

Geçit vermez düşman

Bu ne biçim iş ay oğul?!

122
 

Keçi olsan yol bulamazsın bu dağlarda

Bu dağlar yurdumun dağları

Benzemezse de Sivri’nin tepesine

Tekke’nin kirazlısına, 

Benzemezse de bizim oralara

Bu dağlar yurdumun dağları

Bu dağlar Kirazlı, kadar namusumdur

Erzurum’dan Ilgın’a yol mu gider yiğidim?

Giyinmişiz ölümü, sal mı gider yiğidim?

Yâre mektup yazmıştım sol cebimde duruyor

Kar gecesi sılaya gül mü gider yiğidim?

De hele de Al’onbaşım yiğidim!...

De hele de can gardaşım yiğidim!..

Bölük komutanım beni sıhhiye yazmış

Bıktım artık her gün ölü görmekten

Düşman da bıkmış bizi vurmaktan

Üşütücü öğle üstü 

Renkler yorgunluğunu gizleyemedi

Karşıdan ufuk seçilemez oldu

Düşmana dost oldu

Yerle gök kucaklaştı

Geçilemez oldu

Köprüköy’den iki yol geçer

Biri kör

……..Aşağı çakmak Köyü’nde biter

Diğeri

…….Erzurum, Ağrı yolu

……..Uzanır Horasan’a doğru

Kızkulağı tepesi veremli

123
 

Bronşları tutulmuş

Öksürüklü şafakların gürültüsü 

………………………..Düşmandan yana

Köprüköy yığın yığın kar

Kızkulağı tepesi öbek öbek düşman

Dört yanımız bölük bölük tepe

Çember çember siper

……..Kuş sesi değil

………Şafaklarda uykuları bölen

……….Kanadı yok

………..Adres sormaz

…………Kurşun kördür

………Göğsünü gerip

……Göz kapaklarıyla değil

..Gözyaşlarıyla karşılamak kurşunu

Sonsuzluğun içinde mırıldanmak bir şeyler

Akçakavak yaprağı gibi 

Anlamsız bakılmaz göğe

Dedemin başındaki saçlar gibi

Apaktır burada ölümün rengi…

Rus

Ateşi

Yağmur gibiydi

Yağan karla dost oldu

…Yağdı

…..Yağdı 

…….Yağdı

Yağan bir gece değil

Sanki koskoca bir çağdı

İnleyen kar rüzgârında

Soğanlı’da bir dağdı

Dağların en yüksek yeri, Kızkulağı tepesinden

Üstümüze üstümüze, mermi yağdırdı düşmanlar

124
 

Puslu gece bastırınca soğuktan titriyor canlar

Kim görünmek istemez ki nazlı yârin küpesinde

Rusların cephesinde, meşe közü olmuş ateş

Yürekleri har eylerken gözlerimizde son ayaz

Başkumandan Hazretleri bu işlerden alıyor haz

Sana sığınmışız Mevla’m, gel imdadımıza yetiş

Hava sisli, hava soğuk, dört yanımız karla kaplı

Doğu, batı, güney, kuzey karıştırdık yönümüzü

Bu dağlarda fırtınadan göremedik önümüzü

Rüzgâra karşı sesimiz kısılıyor boğuk boğuk

Sabahlar olmaz mı yani, burada gece neden uzar?

Umutları kar eritti, bak, tükendi azar azar

Azar azar tüketecek bu dağlar

Dağlar sarp, yollar çamur

Çamura saplanmış ana kuzuları

Kuzuları meler dağ başlarında

Başlarında çoban kapılmış bir rüyaya

Rüyaya kapılanın yolu mu olur?

Gece döndü kurt sesine

Çınlatıyor kulakları

Uyku ne gezer gözlerde fidanım?

Bu dağların en büyük düşmanı 

Uykudur uyku!

Hele bir çökerse üstüne 

Altından kalkana aşk olsun!

Bir heyecan sardı Ali’nin içini

Bu dağlar yaman dağlar

Hayâl etmeden yaşanmıyor

Ne soğuğu belli ne ayazı

Dostluğu düşmanınki kadar

Sabah Ali namaz kıldı, sağa sola selâm verdi

125
 

Köprübaşı ayağını tutmak için yola çıktı

Keşif manga kumandanı tayin olmuş tarafına

Hak şerbeti ağısını yutmak için yola çıktı

Ermeni Moskofla birleşmiş

Ya Kırgızlar?

Ne demeli bu Kırgız Türk boyuna?

Tarih tekerrür mü etti ne?

Türkün Türk’e katliamı

Bilinirdi geçmişte de

Ya şimdi?

Ali’ye mi benzer acep bu Kırgızlar

Nasıldırlar acep nasıldırlar?

Yoksa gâvura mı benzerler? 

Olsa da şu sabah dedikler!

Ilgın’lı Onbaşı Ali

Uzaktan da olsa bir tanıyabilseydi

Bir tanıyabilseydi öldüreceği düşmanı

Ya şahadet şerbeti içecek 

Ya zaferi tadacak

Ya da göçüp gidecek

Yemini böyleydi.

Daha çavuş olacaktın onbaşım

Madalyanı alacaktın onbaşım

Düşmana ün salacaktın onbaşım

Söyle şimdi neredesin?

Bu dağlarda çok hayâller kurmuştun

Yar diyerek mavzerini sarmıştın

İnanılmaz olayları görmüştün

Söyle şimdi neredesin?

Döndü

Döndü özüne bakmak için

Kesilmişti çığlıklar

126
 

Bir başına kalmıştı

Akşama erişti

Sabahın dondurucu ayazına yetişmek için

***
 

Karlara sığınıp

Gölgeleri siper alıp

Özümüzü ölümle terbiye ettik,

Vakit yok

El açıp yalvarmaya

Biz bir olup

Dikenden bal yaladık!

Dört yanımızı aç kurtlar sarıyor

Utancından, kurşun adres soruyor

Ölümden önce bit, uyuz vuruyor

Lâl oldu

Dağlar taşlar

Konuşmaz oldu kurtlar kuşlar

Acep nedendir bana küskünlükleri?

Ölüm dışında kimseler konuşmuyor benimle

Dilim lâl

Kulağım sağır

Paşa bir kez ferman buyurmuş

Karanlıkta kurşun öter

Açlık ayazdan da beter

Askerlerin üstü açık

Kar üstünde cansız yatar

Yatar bir adam

Adam buzdan beter

Beterin beteri bu olsa gerek

Yanı başında

Çarığı yırtık

Mintanı paralanmış bir asker.

Baktı Ilgın’lı Ali onbaşı

Baktı gökyüzüne

127
 

Baktı uzun uzun

Ve uzattı ellerini

Tepsi gibi parıldayan dolunaya

Ayın gölgesiydi alnına düşen

Bağbozumu rengi geldi aklına

Biryana yatmış kan kırmızı şarap şişesi “Hey gidi günler hey” dedi içinden

Bu ne güzel bir hayâl

Hâyâl meyal vardı evine

Evine üşüşmüş çoktan kargalar...

Bu ne beceriksiz canmış

Çıkmaz oldu bir türlü tenden

Ne tarafa gitsem 

Cehennem benimle

Yemen’de yaz

Erzurum’da kış 

Günahımı solda 

Sevabımı sağda

Melekler varmış yazan

Hangisine seslensem acep

Yaz melek, bunu da yaz”

Ayaz

Yaz

Az “Kader” dedikleri bu mu lan?

Ey Azrail

Neredesin?

Ben böyle kaderin!

”

Dedi Ilgın’lı Ali onbaşı

Yumdu gözlerini

Ve bir yana yıkıldı başı

Dağların kışı tükenmez

Burada ölen yıkanmaz

Toprak temiz tutar onu

128
 

Hakka giden yol tıkanmaz.

Ve toprak

Karların altından tanıdı

Ilgınlı Onbaşı Ali’yi

Yasladı bağrına

Ana kucağından

Yâr kucağından daha sıcak

Isın ısınabildiğin kadar

İnanana cennet

İnanmayana cehennem

Bu kucağın adı 

Vatan Ali’m 

VATAN…

“Ne çok ölüyoruz” dedi asker

“Diriliğimizden” dedi komutan

Kavimler kapısıdır bu topraklar

Aynı kaderi paylaşır, vuran vurulan

“Ne çok ölüyoruz” dedi asker

“Çünkü öldürüyoruz” dedi komutan

Makamsız insana hasret bu topraklar 

Mevki ve makam hırsıdır bizleri bozan

“Ne çok ölüyoruz” dedi asker

“Ölümsüzlüğümüz için” dedi komutan

Ellerimiz bizim en yabancı yerlerimiz

Savaşlarda yabancılığımızdır konuşulan

Ellerimizdir tetiği konuşturan

129

 

BÖLÜM: 10

Çocuklar

Çocuklar

Harp çocukları

Süngülemesine çaresiz

Sürgülemesine top kundağı

Ve ana sütünün kokusunda

131
 

120 KAHRAMAN ÇOCUK (1)

Ali, Veli, Osman, Haydar, Sinan

Ayşe, Fatma, Elif, Gülfidan

Anlatacaklarım var size

Yanıma gelin şöyle:

……………Duydunuz mu hiç,

……………Vanlı yüz yirmi çocuğu?

……………Onlar da sizin gibiydi

……………Çocuktular yani…

Dağ yamaçlarından, dere kenarlarından

Suların çağıltılarından

Kardelenler açtığı zaman

Ve taş kesildiğinde memleketin yüreği

Ayazı giyindiğinde tozlu yollar canım oy !

Ağzı süt kokan karanfiller girer düşlerime

Siz girersiniz,

Küçümen dünyalarınızda kocaman ufuklar

Hele ki vatana kurban giden

Beşik alacası bedenleriniz…

Acılı, yanık türküler söylersiniz

Bizim için, muştulu gelecek için :

…… “Erzurum dağları kar ile boran”

……Dağları oy anam yüce dağları

……Kaplar yüreğimi kar ile duman

132
 

……Duman oy, zaman oy, anam oy!

Dersiniz de, sormazsınız:

……………Neden? Niçin?

Oy öpeyim ışıklı alınlarınızdan

Oy öpeyim kar tazeliği parmaklarınızdan

Oy öpeyim hepinizi birer birer,

Ayırmadan, kayırmadan…

***
 

Anlatacaklarım var size

Biraz yakınıma gelir misiniz?

Ermeni bir hekim vardı 

Adı Kirkor

Sormazdı hiç kimseye

Dinini, dilini, ırkını

Ve bir görürdü Yunusça yaratılanın cümlesini

Adam gibi adamdı anlayacağınız

Bizim Ermeni Kirkor…

Birdi, beraberdi bu topraklarda

Türkü, Kürdü, Lazı, Çerkezi, Ermenisi

Girmeden kılıç artığı bir rüzgâr aramıza

Ve bozmadan dirlik düzenimizi paslı masa

Bozuk kilit

Yan yana, can canaydı cümlesi insanların

………..Oy ben yanayım, kaderime oy!

………..Oy kara dağın kara dumanı başımda!

………..Kararıp geçeyim çağın içinden… 

133
 

Mustafa’yı muayene edip dönerken

Çevirdiler Kirkor’u

Ermeni çeteler

Oracıkta vurdular

Yıkıldı faytonun üstüne,

Vatan sevdalısı Kirkor

Böğründen şorul, şorul

Kıvrıla, kıvrıla

Akıyordu kan…

Kirkor bizimdi

Hepimizindi

İnsana insanca bakar

Gâvuru, Müslümanı ayırmazdı

Çünkü o 

Bizim Kirkor’du.

Severdi vatanını

***
 

Çocuklar,

Çocuklar,

Harp çocukları...

Süngülemesine çaresiz...

Sürgülemesine top kundağı

Ve ana sütünün kokusunda

Çocukların

Çocukların dudağı.

Cephane gülü müsünüz yoksa?

Bin kere üst üste öpeyim

Göz bebeklerinizden…

Dünyaya gözlerini açan savaş çocukları

Kulaklarına

134

Ninni sesleri muştulanmadan

Kurşun sesleriyle uyandınız

Bunu bir oyun mu sandınız?

Harbin ateşten gömleğini giyinen çocuklar

Doksan üç harbi

Balkan harbi

Derken Sarıkamış

Harp sıcak olsa da buz gibidir yüzü

Öyle değil mi?

Ya düşmanlık!

Ne bileceksiniz düşmanlığı?

Kâğıt aklığı bebek dünyasında

Bilinmez elbet düşmanlık;

Önce öğretilir

Sonra yaşatılır.

***
 

Bir yanda Rus’lar

Vurdukça vuruyorlar

Fırsat işte

Boş mu durur Taşnaklar?

Taşnaklar ki ermeni-çete,

Yol kesen, hain...

Taşnaklar ki 

İhanet, öfke, kin...

135

***
 

Çocuğa silah verilir mi hiç?

‘’He ya, verilmez elbet’’ der gibisiniz

………Haklısınız !

Hem de yerden göğe kadar

Amma velâkin

Haklı başka

Haklının aklı başka

Cephede, siperde

Gece ıslığı, ürkek, korkulu

Bir çocuk gezinir rüyamda

Eli bayraklı…

Titreyen yanaklarından alırım korkuyu

Sarılırım kar yangını bedenine

O susar, ben ağlarım…

Göz yaşlarımla uyanırım

136

 

120 KAHRAMAN ÇOCUK

(SÜLEYMAN TEĞMEN)

Daha ilkokul yıllarında

Koymuştu aklına subay olmayı

Günlerden bir gün

Nişanlandı, çocukluk aşkıyla

Ve 

Başladı düğün hazırlıkları… 

“Vay

Gözün

Kör olsun

Şeytan senin!

Trablus harbi

Sırası mı şimdi?”

Harp nişan dinlemiyor 

Boynunu büküp yollarda 

Gömüyor İçine gümanı

Gidiyor evinden uzak ellere

Nice dağarlı aşıyor Süleyman

Kabından bile taşıyor Süleyman

Vuruyor, vuruşuyor Süleyman

Dönüyor sağ salim evine

Sevdiği yavuklusuna

Kavuşuyor sonunda 

Düğün hazırlığı 

137
 

Tam da başlarken

Ve patlıyor

Silahlar “Pat, pat

Pat

Pat…

”

Bu defa

Bir başka diyar

Karışmıştır Balkanlar

‘’Büyük başın sancısı büyük’

’

Boşuna dememiş atalarımız

Savaşmışlar

Savaşmışlar… 

İki yıl sürdü Balkan Harbi

Ve yeniden döndü Van’a 

Yavuklusuna…

Sokak arasında dolaşıyor bir tellal

Boynunda kocaman bir davul

İki büklüm oldu olacak 

Elinde eğri büğrü bir tokmak

Üzerinde önemli bir görev varmış edasıyla

Tokmağı sallaya sallaya havada

Birbiri ardına indiriyor davula “Güm bede güm!

Güm bede güm!

Güm bede güm güm!...” 

Vurdukça vuruyor tokmağı

Haykıran tellal değil 

Sanki derisi yüzülen hayvandı

Nihayet döküldü sözcükler birer birer

Tellalın ağzından;

‘’Duyduk duymadık demeyin:

138
 

Başladı seferberlik,

Asker olanlar silah başına!’’

Tokmağın her inişi

Davula değil

Anaların yüreğineydi.

Süleyman’ın yavuklusunun

Ciğerciği yandı ki ne yandı

Kader olmasa gerek bu…

***

Diyorlar ki:

“-Uzun sürecekmiş harp”

Yanarken dört yanımız alev alev

Elde yok, avuçta yok

Üstte yok, başta yok

Yok dahi yokun içinde yok

Hasılı 

Ekmek demir leblebi

Su kan

Cephane ölümden artan

Gaz lâmbası bakışlı her ev, 

İs tutmuş kerpiç duvarların içi

Kağnı yalnızlığında tandır kokusu,

Koskoca ülke, unutulmuş; 

Ve vurdukça Ruslar

Yetişmezse gonca gülüm

Yetişmezse bir an evvel

Cepheye 

Cephane…

***

139
 

Göğsü dolu madalya

Omzunda yıldızlar

Kalpağının püskülüne yandığım Enver

Verdi bir kere emri

Dönüşü yok;

…………………………‘‘Önce Sarıkamış, sonra Kars

……………………..Alınacak Ruslardan

…………………..Uzanacak ordularımız,

………………..Gül açtıracak Kafkaslara

……………..İlk hedef Sarıkamış,

………..Tam otuz altı yıldır o Sarıkamış

……Bize susamış’’ dedi.

Başka bir söz demedi

Gel gör ki :

1914 de

Sadece 187 motorlu araç vardı,

Osman-ı Ali de

Ve yorgun, acılı, sızılı, sancılı

Cephe vurgunu yemiş 

Köy çocukları

Sönük bakışlı

Anadolu delikanlıları

***
 

Ey oğul!

İki yol uzanır iki yol

Trabzon, Erzurum arasında 

Biri şose

Otuz gün sürer

Gidip dönmesi

Bir diğer yol

140
 

Ankara, Ulukışla demir yolu

Altı yüz kilometre cepheye istasyonu

İnsan

Hayvan

Erzak

Ve elbette ki top, tüfek, cephane

Nasıl gelecek?

Hangi gün görünecek yolda?

İki mektup attım postaya bugün

Üç ayda varır mı bilmem sılaya?

Toplandı akiller karar kılmaya

Başladılar tartışmaya

Erzak bulunsa da nasıl ulaşır?

Muallim efendi gönüllü oldu.

Rüzgâr soğuk, ese ese dolaşır

Bütün yaşlıların gözleri doldu

O menzil beş, altı günlük yol idi

Kimi gözler çocuklara ilişir

İç çekmeler nice göğüsler deldi

Bir süre orada sessizlik oldu

İşte savaş, çocuklar da alışır

Bunu duyan ana saçını yoldu…

Ya öldürmeyi sanat bilmiş

Çevreye ölüm saçan

Sütü bozuklar

Ya Taşnaklar?

***
 

Çaresizliğin çaresi bu olsa gerek ay oğul

Atalar ne demişler

…………….‘’Aşağı tükürsen sakal

141
 

……………..Yukarı tükürsen bıyık’’

Var mı başka bir orta yol?

Döndüler, dolaştılar

Ağladılar, sızladılar

Onlarca, yüzlerce

Biz göremedik 

Belki de milyonlarca kere

Kıvrandılar 

Yandılar, döndüler

Hıçkıra, hıçkıra

Gözyaşları arasında

Karar kıldılar 

Çocuklara.

***
 

Toparlandı çocuklar

Kimi on iki yaşında, kimi on yedi;

Talime alındı

Birkaç gün sürmedi

Hazırlık tamamlandı…

Bir sabah

Toplandılar vali konağı önünde

Ferit de katıldı

Tüccar Sermet’in oğlu

Ermeni ve Taşnak çetelere

Kaçak silah satan Sermet’in oğlu

Buyruklara

Aşağılanmalara

Solucan olmaktan kurtulup

Babası Tüccar Sermet’e kafa tutan Ferit

142
 

Söz konusu vatansa

Geri kalamazdı arkadaşlarından

Atıldı bir adım öne 

Göğsünü kabarta kabarta

Ucunda ölmek olsa da

………..Dedi: “Ben de varım, ben de !” 

Gözler buğulu

Yürekler kabarık

Seçilmiş tam yüz yirmi gönüllü çocuk

Yüz yirmi tazecik fidan

***
 

Başlarında Musa Çavuş

Namı diğer deli Musa

Yani Ferit’in amcası

Yani ölmeye gönüllü

Ve ölmeye hazır

Yüz yirmi çocuk…

Sırtlarında cephane

Sırtlarında erzak

Yani her birinde

Yirmişer, otuzar kilo yük

Başı karlı dağları, 

Çamurlu yolları 

Aşmak için

Çıktılar yola

Yol uzun

Yol çetin

Yol, içimizdeki hainlerle pusuda

Ağladı arkalarından siyim siyim sessiz,

Analar, babalar, amcalar, teyzeler, halalar, dayılar

143
 

Konu, komşu diz çöküp el açtılar

Yalvardılar

Yakardılar Allah’a

Sonra

Avuçlarına düşen gözyaşlarını yalayıp

Sürdüler göğüslerine

Sessizce eğdiler başlarını kıbleye 

Beklediler,

Beklediler dua dua,

……………..Bardız yaylasında açan çiçeğim

…………Kardelenim

………Bebeğim benim, kuzucuğum, yavrum

…....Sanadır emanetim ey yüce Mevlâ’m

…Görev kutsal

O sebeple ağlayamam…

Ve

Van,

Kahramanlar diyarı Van

Kadın, çoluk, çocuk.

Cephane taşıdılar cepheye sırtlarında

Ve

Yirmi bin fanila, çorap

denkleştirildi Van’dan

Kolordusuna…

Bu illerde yamandır, başkadır kar ayazı

Bu illerde, mavzere sarılmak kara yazı

Sil âhını gönlünden hele bak vatan yara

Silâhını yavuklun bil sarıl nazlı yâra

144

 
 

***

Dağlar dik

Yollar yokuş

Başını aşamayınca dorukların

Kuşlar bile öfkeli

Soğuk neyse de

Fırsatçı isyankâr

Kahpe döllerinin kahpelikleri var

Pusuya yatan

Yolunu gözleyen bebeklerin

Uçuştu kurşunlar havada

…O an

…..Devleşti

…….Küçücük bedenler

……….Sarıldılar mavzerlere

…………Ana kucağına sarılır gibi

Yetişti 

Teğmen Süleyman ve askerler

Avladılar bir bir hainleri

Kurtardılar sabileri

Kurşun adres sormuyor ay oğul

Bir hain kurşunuyla

Vuruldu 

Teğmen Süleyman

Eli böğründe

Çöktü dizlerinin üstüne

Önce hafif bir güldü

Sonra yığıldı Musa çavuşun kollarına

***
 

Mendilini aldım gülüm

 

145
 

Sana selâm saldım gülüm

İşte bugün geldi ölüm

Ağlayacak bir sen varsın

………..Ağlama gülüm ağlama

………..Sakın karalar bağlama

Nice yokuşlar dizledin

Yollarımı çok gözledin

Öldüğümü mü izledin?

Ağlayacak bir sen varsın

…………Ağlama gülüm ağlama

…………Sakın karalar bağlama

Dumansız dağ başı olmaz

Giden artık geri gelmez

Acı yürekten ayrılmaz

Ağlayacak bir sen varsın

………….Ağlama gülüm ağlama

………….Sakın karalar bağlama

146

 
 

120 KAHRAMAN ÇOCUK

(DÖNÜŞ YOLU)
 

Emanet ulaştı yerine

Sevinçli başladı dönüş

‘’Her gidişin bir dönüşü var’’ derler

Doğru söylemişler

Dönüş kolay olacak

Yük yok üzerlerinde

Kuş kadar hafif ve mutlu çocuklar

Beklediler fırtınayı ‘’dinsin’’ diyerek

Geri dönüş için uygun zaman gözlendi

Bulutlar dağdan öteye insin diyerek

Musa çavuş gökyüzünü an an izledi

…..Bir şafakta yüreğini harda közledi

…..‘’Allah, Allah’’ nidasıyla karı dizledi

…...’’Zarar gelmesin’’ diye kendini sözledi

..……Karı dizledi çocuklarla birlikte

Eve geldiklerinde kahraman 

Kahraman olacaklardı her biri 

Her biri binbir hayâl kurdu

……Kurdu kuşu düşünmeye vakit yoktu

………Yoktu hoyrat zaman

…………Zaman burada altın

……………Altın olmuştu bir tek nefes

147
 

 

Bir fırtına almış başını gidiyor

Halka halka dolaşıyor dağları

Kurtlar çoban olmuş kuzu güdüyor

Yalan ile örüyor ağları

…..Yol aldılar beraberce kurtla kuzu

…..Bir zaman sonra kurt, çekemedi nazı

Aç kurtların 

İnlerinde beklediği andı bu an..,

Kuzunun işi zor bu dağlarda

Aman dağlar

Canım dağlar

Yolumuzu kimler bağlar?

Sinsi sinsi yaklaştıkça avına

Her geçen an biraz daha çıldırdı

Kuzuları getirince tavına

Fırtınayı fırsat bilip saldırdı

…..Havayı koklayıp önce bir durdu

….. Kan kokusu çoğaldıkça kudurdu

***

Vatan, Vatan, Vatan

Küçücük bedenler 

Siper oldular sana

Kalk ayağa, kalk bir bak

Bu dağlar, karlı dağlar

Bu ne iştir?

Bu ne hal?

148

 
 

Fırtına, dost oldu Çuh Dağıyla 

Çuh Dağı zalim

Çuh Dağı geçit vermez

ve Çuh Dağı

Acımadı körpecik bedenlere

Tanrı göz yummuş

Azrail’in çılgınlığına

Ateşi buza sarıp

Değiştirmiş cehennemin rengini

Oy cehennem oyy!

Sana kötü diyenin gözü çıksın

Bu dağlarda ateşine hasret nice can

Anaların, babaların

Bacıların, kardeşlerin içine

Çoktan düşmüştü bir kıvılcım ateş

Kim demiş;

‘’Zaman su gibi akar’’ diye?

Olur mu, karlı yolların tozu?

Doru tayların izi

İnsanlık tanısın bizi

Al eline kalemi

Yaz tarih yaz bizi!

Bizi yaz bizi!...

149

 

150

 

BÖLÜM 11

Ölümü senin yüzünde gördüm

Senin ölümünü, senin yüzünü

Sonra hep senin yüzünde

göründüm

Sana bağışladım özgürlüğümü

151

 

SOĞANLI DAĞI SAYA GECESİ

Buzlaşır kan damarda hiç bilemezsin

Soğanlı geçidinde saya gecesi…

Kutup ayazı mısın bilmem ki nesin?

Soğanlı geçidinde saya gecesi

 Saya gecesi, saya gecesi

 Titriyor asker çıkmıyor sesi

Soğanlı Dağı’nda Saya Gecesi ve Sarıkamış

 Şimdikiler bilmez; eskiler bilir. Kışın en soğuk gecesine “Saya 

Gecesi” derlerdi.

 Sarıkamış yöresinde, Saya gecesi, eski takvime göre zemherinin 

yirmi yedisine, yeni takvime göre ocak ayının ilk haftasına rast 

gelirmiş. 

 Kurdun, kuşun bile temkinli hareket ettiği “Saya Gecesi”nde 

verilen yanlış kararlar; cahillik ve, bencillikle birleşince vahim 

sonuçlar doğurur.

 En soğuk aya rastlayan bu savaşta evinden şehit vermemiş aile 

hemen hemen yok gibidir.

 Sarıkamış’a ulaşmak için aşmaya çalıştığımız Allahuekber 

dağlarında ve Soğanlı geçidinde binlerce askerimizi şehit verdik. 

Toprak buzla kucaklaştı

……………….ateşle sevişti

Dile geldi Soğanlı geçidi.

Ağıt oldu anaların dilinde

Dillere düştü Soğanlı geçidi

“”Sarıkamış altın bulak

152

 
 

Soğanlıyı biz ne bilek

Bizim uşak gökcek gezer

Ağca zıbın kara yelek

Yüzbaşılar yüzbaşılar

Tabur taburu karşılar

Yağmur yağıp gün değişir

Yatan şehitler ışılar”” 

Anonim

*** 

Açlık yaman

Hava soğuk 

Hava çetin

Herkesin bedeninin

.....Kendisine yük olduğu an

Kurşun sıksan yolunu şaşırır

Paşa emir buyurmuş

Emir emirdir!

Gitmemek olur mu hiç?

Yola çıktı askerimiz

Dumanlı dağların arasında

Sıra sıra

Kıvrım kıvrım yol aldı.

Bu dağlar başka dağlar

Saya gecesi

Bu dağlarda yaşanır

Kol gezer ölüm ile

Can verecek zaman olmaz

Ayakta

Atakta

Sapakta bekler ölüm

“Ölüm bile ölür “bu dağlarda...

Zemheri toplar civanı

Saya gecesi olunca

Herkes herkesin mihmanı

153

 
 

Saya gecesi olunca

Fırtınası aniden basar

Üçe, dörde katlar hasar

Herkes kaderine küser

Saya gecesi olunca

Yön karışır nevrin döner

Gözlerinin feri söner

Rahat ölüm büyük hüner

Saya gecesi olunca

Ve

O yıl

Nedense

Erken gelir

Saya gecesi

Bir kıyamet kopar

Soğanlı’nın geçidinde

Ana ağlar, baba ağlar

Bacılar, yavuklular ağlar

Dönüş yolu olmayan dağlarda 

Erzurum’dan Kars’a bir yol gider

Kurdun, kuşun 

……..Uğramadığı yer burası

Başı bulutlardan yüce

Soğanlı Dağı

Kar alazı buzlu dağlar

Aşktan yana 

.....Cemre düşmez gönlümüze

Bu dağlarda

Güneş yok ki 

Gölgemiz olsun

......Soğanlı Dağında

Biz 

İsimsiz aşk gibiyiz.

Bir de Soğanlı’dan saparmış, Sarıkamış yolları

154

 
 

Bu harbi kim çıkardı oy, iki gözü kör ola?

Yavuklusu olmadan anasının kuzusu 

Daha on altısındaydı yiğidim kurşun öksüzü

Ayaklar takipte beyinler durgun

Sürüne sürüne gittiler

Yükleri ağır, gövdeleri yorgun

Erine erine gittiler

Keramet aranmaz yeşilde, alda

Ve kuru yapraklar donuyor dalda

Umut arayanlar umutsuz yolda

Arana arana gittiler

Ölümün çukurundayız

Posta güvercinleri uğramaz buralara

Gül düşse boynu bükülür

Öfkenin bile rengi soluk

Önümde kovaladığım

.......Kara bulutları

Koca dünyayı

Sığdırdım yumruğum kadar kalbime

*** 

“Vay anam kurası” Kuranın adı

Yaktı annelerin yüreğini

1316 lılar çağrıldı

14 yaşındaki kuzucuklar

Asker oldular

Zaman

Zehirli bir böcek

Isırıyor beynimi

Islık çalıyor 

Fırtına

Yamaçlara çarpa çarpa

Ve 

155

 

Savrula savrula

Tokat gibi vuruyor yüzümüze

Biz;

“Vay anam” kurası’ndan çıkanlarız

Biz ölmeyiz

Ölüm sürünsün

Yiğit olup boğarız geceyi

Zafer dolu bir seherde

Gün gelir

Türkümüzü çığırır tarih…

Ve destanımızı yazar

Gülceci, gül yürekli bir ozan…

*** 

Yaya gittiler tam yirmi dört saat

Bunlarda din, iman, vicdan kalmamış

Dayanmadı bu zulme katır ve at

Paşalar insanlıktan ders almamış

Geçit vermez Soğanlı, Sarıkamış

Yürekleri nasır tutmuş kat be kat

Donan cesetleri çakallar yemiş

Mehmet aç ölürken kurtlar demiş “et”

Paşa Sarıkamış’ı Balkan sanmış

Karın altı, üstü bir, yat Mehmet yat

Seni ana kucağından

.....Alıp götürene

......Götürüp aç

.........Yarı çıplak bırakana

Kalk yattığın yerden 

Kalk da tükür yüzüne

Yeni umutlara düştü oy, deli gönlüm 

Bugün yine coştu vay deli gönlüm! 

Hayâlim gönlümde eğleşir 

Dokunsam tenine yanar ellerim 

Geçit vermez Sarıkamış, Soğanlı

156

 
 

Ne Yemen

Ne de Balkan burası

Yandım ana yandım

Buzlarla kucaklaştı

“Vay anam kurası”

*** 

Uçurdum fırtınalarda gönül kuşumu

Bağladım karlara sabır taşımı

Şafaklar kıskansa da beni

Beladan belaya

Saldım başımı…

Bugün yine yalnızım, suskun dilim

Sensizlikte seni arar kollarım

El sallasam Soğanlı geçidinden

Düşlerine girer miyim?

Buz tutmuş ellerimi

Ak döşüne sürer miyim?

Ey nazlı yârim

Leyla’m

Elif’im

Özlem’im

Issız sanma bu dağları

Kırk evliya

Kırk eren

Yesevi gülü deren

Yedi kat yere

Yedi kat göğe selâm gönderen

Ey yüce tarih

Yaz

Yaz

Yaz bizi bizi

Hem de öbek öbek

Dizi dizi

Pir Sultancadır isyânlarım

157

 
 

Koç Köroğlu benim

Dadaloğlu benim

Yunus da benim

Avucumda yoğurmuşum insanlığın hamurunu

Giderken 

Ne binecek at

Ne de katır bulabildik

Gittiğimiz yer

Kara toprak değil

Beyaz kar üstünde kaldı cesedimiz

Kış mı çetin?

Soğanlı geçidinin soğuğu mu bu sene?

Bu dağlarda yalnız

Bir başıma koyma beni

İhtiyacım var

Sıcak busene…

***

Soğanlı’nın acısıyla kavruldum

Soğanlı’da tipi olup

Dört bir yana savruldum 

Bir kardelen nefesini üfledi

Düşüyordum, devrilmedim

Doğruldum… 

Tüfek demir, çakar almaz, mermi girmez gözüne

Parmaklarım al ateştir yapışıyor yüzüne

Soğanlı’da bir geçit var, şom ağız, iki büklüm

Oy Mehmet’im, vay Mehmet’im!

Yüce Tanrı derman versin dizine…

“Saya Geceleri”

Şehitler nöbet tutar

Soğanlı geçidinde

158

 
 

BÖLÜM : 12

   KISIM: 1

Mehmet

Bu bizim kardeşimiz değil

Kardeşliğimiz

Anadan, babadan değil

Vatan aşkına öğrendiğimiz

159

 
 

KORKUNÇ YANLIŞLIK(LAR)

Babalar yoktu orada

Savaşmaktan

Ölmekten

Vakit ayıramamışlardı 

Ama güç vermişlerdi

Cesaretleri 

Yiğitlikleriyle bizlere

Orada,

Analar vardı daha çok

Dedeler, nineler

Bacılar, yavrular vardı

Kiminin adı Leyla

Elif, Özlem, Ayşe, Zeynep, Gülfidan

Kiminin adı

Gülsen, Gülseren, Gülnaz “Evladımı bir daha göremem” diye

Kundağına gül suyu döküp

Hep gülsün diye

Gül kokusuyla belemişti evlâdını babalar

Gözlerde,

Acı vardı

Sevgi, umut, bekleyiş vardı

Öfke, kin vardı

Özledikleri

Ve olmayan tek şey barıştı

Barış

160

 
 

*** 

Yıl bin dokuz yüz on dört

Takvimler on üç Aralığı gösteriyor

İnsan dışında bütün canlılar

Yaşama sevinci içinde

Dünya umurlarında bile değil

Derken, ufukta bir atlı belirdi

Atlı, sürdü atını 

Ardeşen (Yeniköy) Köy’ünün meydanına

Yaklaştıkça, 

Kirli sakallı

Uykusuz

Göz çanakları kanlanmış bir asker göründü

Gelişi 

Pek hayra alâmet değildi

Sürdü atını

Muhtarın evine doğru...

Ay oğul!

Burası köylüktür 

Muhtardan sorulur

Kaçan, göçen

Hükümetin kapısıdır o

Elbette oraya uğrar hükümetin adamı

Bir liste uzattı muhtara

Üç isim vardı

Biri Hasan 

Biri Halil

Biri Hüseyin

Hasan yirmi üç yaşında

O neyse de

İki isim kafa karıştırdı

161

 
 

Halil, onyedilik çocuk 

Deli Hüseyin atmış beş yaşında

Elleri titredi

Gözleri buğulandı muhtarın

Yetiştirdi haberi sahiplerine

“Beklemeye gelmez

Memleket meselesi bu” dedi.

Öyle ya

Padişahın zürriyeti

Memleketin hürriyeti

Ferman buyurunca sultan, söner nice ocaklar

Derman tükenir vücuttan, yanar nice ocaklar

…..Zeynep, Özlem, Eliflerin boynu bükük kalıyor

…..Kucakları boş kalanlar saçlarını yoluyor

Deli Hüseyin;

“Beraber gidiyoruz deli oğlan”

Dedi güldü Hasan’a

“Sen, ben

Bir de Keklikçi Murat’ın Sabisi Halil”

Hasan toy delikanlı

Yeni nişanlı garibim

Eli değmedi eline Zeynep’in

Bir fırtına çöktü 

Bir kör kuyu, kazındı beyninin içine

İki eli böğründe

Ağlamaya başladı anası 

Dul Şerife

Oyy Hasan’ım!

Vay Hasan’ım!

Nişanlıydı Hasan

23 ünde toy bir delikanlı

162

 
 

Karar vermişlerdi evlenmeye

Böyleydi kavil

Bir ulak geldi 

Ateşe uladı yarınlarını 

Yaktı

Kül eyledi hayâllerini

Ulaklar ulaştı kış ortasında

Nicesi göz açtı düş ortasında

Zeynep’in, Özlem’in boş kaldı eli

Yol göründü durmak olmaz

Canı olan canan ateş yakıyor

Çaresizce el sallayıp bakıyor

Suyu geri dönsün diye döküyor 

Yolcu yolunda eğlenmez

***

Yollara düşmeden vardı Zeynep’e

Veda busesini verdi Zeynep’e

Dönmemek var canan işin ucunda

Kollarını son kez sardı Zeynep’e

Gelip çatınca veda zamanı

Zamanı kırka böldü Hasan

Hasan bakındı etrafına

Eşine, dostuna, akrabasına

Uğurlamaya gelenler

Gelenler üç yiğidi 

Belki de son kez görecekler

Görecekler güzel günleri

Günleri iple çekecekler

Çekecekler acıları

163

 
 

Acıları bağırlarında saklı kalacak

Saklı kalacak üç yiğit yüreklerinde

Arkasında bıraktı Hasan

Gözü yaşlı üç kadını

Anasını, bacısını ve yârini

Sevgisini üçe bölüp eğdi başını

Yürüdü Halil ve Deli Hüseyin’le

Üç seçilmiş adam

Biri Yüreğinden yaralı

Biri çocuk 

Biri altmış beşlik ihtiyar 

Hem de deli!

Üç yiğit

Geri dönüp baktılar

Baktılar geride bıraktıklarına

Ağıtlara

Dualara karıştılar

Ölüm demek Rus varlığı

Şans Ruslardan

Şansızlık bizden yana

Yaşamak Ruslara 

Ölüm Mehmetlere

Derelerden, tepelerden

.....Vadilerden 

…….Ala dağlarıdan geçip

...........Demir dağları aştılar

164

 
 

Kurt yesin

Kuş yesin 

…cesedimi Mehmet

Düşman çiğnemesin

165

 
 

Güneş ışığını kırdı

Bulutlardan aşağı

......Sert rüzgârlar esti

Vardılar sonunda Yusufeli’ne

Teslim oldular bölüklerine 

Ulaştı Yüzbaşı Yusuf’a

Yüksek gözüken tepelerden

Yüksekten de yükseklerdeydi yolculuk

Tepesi beyaza bürünen bu dağlarda

Yürüdüler, üçüncü ordu karargâhına...

***

Ve

Vakit

Sinsice

Geldi işte

Kar, yüreklere

Sevdaların üstüne üstüne yağdı

Kırık dökük bütün umutları örterek

O gece

Bütün gökyüzü rengini döktü dağlara

Hava siyaha büründü

Uyandı kan emici bitler

Açlık fena

Açlık zor

Burunlarda dolaşır

…Suyu bol buğday çorbasının kokusu

Soğuk gece

Karlı hava

166

 
 

Yırtık çadır

Ve direnme gücü

Karlı dağların çakalları arasından

Getirdi bölüğünü Yüzbaşı Yusuf

Vardı Hafız Hakkı Paşa’nın huzuruna

Elde yok, avuçta yok

Kalanlar

Kararlıydı vuruşmaya

Soğanlı Dağı’nın kardelenleri

Allahüekber Dağı’nın çiçekleri

Güneşe yön çevirip açanları

Kokusunu yamaçlardan saçanları

Ve vakitli ve vakitsiz göçenleri

Soranlar

Sorulanlar

Soruların içinde yaşayanlar

Yani sorular.

Sözcüklere direnmeden

Dünyayı taşıdılar üzerlerinde

“Madem düşman derme çatma

Adam sende bugün yatma”

Deyip vurdu yumruğunu

“Alınacak” dedi paşa

Plan yaptı Almanlarla

Alan çizdi orda karla

“Gerekirse süngü ile

Dalınacak “ dedi paşa

“Bütün toplar mevzi alsın

Atını alanlar gelsin

Düşmanın cephesi bugün

Bölünecek” dedi paşa

Vatan tende

167

 
 

Ten vatanda

Vatan yürekte atanda

Al bayrağa sarılıyım

Görün beni gün atanda

Günlerce

Aç, açık

Yürüdüler

Dağlarda yolsuz yolaksız

Gözleri alıştı Halil’in

Yol kenarlarında 

Donmuş insan cesetleri görmeye

Mide ve bağırsakları

Yarı sindirilmiş yiyecekleri

Dışkıları ve sidik torbaları donmuş

Çürümeden

Kokmadan

Biçimleri bozulmadan

Kimi oturduğu yerde

Kimi sırt üstü

Kimi yüzükoyun

Kimi de yan yatmış

Görünüşleri ürkütücü

Taş kesilmişler 

Kurtlar bile diş geçiremez olmuş “Yaralananın bile vay haline” 

Dedi Halil ve devam etti;

“Kan kokusunu alan kurtlar

Üşüşürken hemen

Oracıkta parçalarlar diri diri” diye mırıldandı.

Parçalanmak 

Donmak daha korkunç geldi ona

Yürürken endişeyle

Gözleri takıldı birden leş kargalarına

Mırıldanmaya devam etti; “Leş kargaları fırsatçıdır.

168

 
 

İnsanın dirisinin de, ölüsünün de

Düşmanı çok bu dağlarda” dedi.

Birden köyünü anımsadı

Anası 

Babasının avda vurduğu tavşan 

Canlı tuttuğu keklikler geldi aklına

Ve sonra

Şeytan kayasında

Önünden fırlayan tavşanı hatırladı

Şaşkınlığı geçer geçmez

Basmıştı tetiğe babası

Tavşan, önce debelenmiş

Sonra doğrulup koşmuştu kamışlığa

Bir süre aramıştı

Kamışlıkta yaralı tavşanı

Neden sonra kargaları görünce

Koşmuştu o yöne

Şaşırmıştı gördüğüne

Kargalar, kargalar

Zavallı tavşanı paramparça yapmışlar 

Derken

Birden kendini toparladı Halil

Aklına geldikçe

Parçalanan tavşan

Halâ şaşırarak içi ürperiyordu

Korkuya kapılıyordu o an!

***

 

Yüzbaşı Yusuf içeri girdi

Süzdü Hafız Hakkı Paşa 

Süzdü Yusuf’u baştan aşağı

“Kale boğazında Ruslarla çatışmışsın” dedi

“Evet komutanım,

Sekiz eri kaybettim” dedi Yüzbaşı

169

 
 

“Sekiz anne yüreğini yaktın,

Daha dikkatli ol” dedi Paşa “Açlık, yarı çıplaklık

Ve de imkânsızlık” demeden Yüzbaşı,

Hiddetlendi Hafız Hakkı Paşa

“Hangi savaşta her şeyimiz çok iyiydi”

Diye bağırdı ve ekledi;

“Korkuyorsan defol git,

Buluruz ölmeye gönüllü” dedi

Öfkesi kabardı paşanın

Aşağıladı Yüzbaşı Yusuf’u

Sövseydi taşa

Bulurdu karşılık

Dinine yandığımın Paşası

Sekiz ölünün hesabını soruyor ama 

“Sürüyor aç açık askeri dağlara” dedi içinden

Ölüme yolluyor binleri

Sonra selam verip;

“Emredersiniz” diye haykırdı

Haykırdı ama çıkmadı sesi

Sesini kısmıştı Hafız Hakkı Paşa

Paşanın sırtı pek

Çizmeleri parlaktı

Varı bilir, yoğu bilmez bunlar 

Bunlar sevdadan ne anlar?

Anlarsa anam, yârim anlar

Anlar vardır nefes bile çevrilir altına

Altına, üstüne kim bakar

Bakarkör olmuş Alaman’ın maşaları

Söyleyin ey yere düşenler!

Söyleyin hele sürünerek yürüyenler!

Kim getirdi başımıza bu paşaları?

Emirle toplandı alayın taburları

Soğuğun başladığı yerde bir meydanda

170

 
 

Yakalanmış, firar eden üç, beş er

İbret olsun diye teker teker

Kurşuna dizildiler önümüzde

Siz de

Evet, siz de

Böyle bir merasimle 

Tam öğle vakti ölür müsünüz?

Asker aç

....Asker yorgun

......Asker perişan

“Sarıkamış alınacak” diye

Emir vermiş, sözde yüce komutan

Canana bırakıp da umudu çıktık yola

Kıvrım kıvrım dolanır başı dumanlı dağlar

Analar, bacılar, kiminin de yâri ağlar

Karda, buzda atları geçiyordu dörtnala

Bu yol öyle bir yol ki, dönüş olmaz keşkeyle

Omuz silkeleyerek tebessüm edilir mi?

Puslu dağda çobansız sürü hiç güdülür mü?

Bir gün elbet bizi de anlarlar böyle böyle

Acıyı tartar mı kantar?

Korkunun bedeli ne kadar?

Bilen var mı?

Kara kara haberleri tez getirirmiş rüzgâr

Kulaktan kulağa

Sinsi sinsi bir fısıltı

Yayıldı gecenin içinde

10. Kolordu bölüklerinin dağlara yürüyeceği.

Asker, haftalarca doyabilirmiş

Sarıkamış’taki Rus depolarından

Öyle dediler oğul

Ben ne bileyim

171

 

Bilmem

Bilemem ki

Bronsart Paşa kim?

Yarbay Guze ne yer?

Yarbay Fledman ne giyer?

Ben ne bileyim

Biz sefiller ordusuyuz civanım, fidanım

Üç generalin emrinde bir oyuncağız

Duydum;

Ondört general varmış 

Rusların cephelerinde

Varsın olsun

Vız gelir

Tırıs gider

Kağnılar gacır gucur gelir bize

Trenler trik trak Rus’a gider

Varsın gitsin

Tez gider 

Tırıs gider

Bandırma’dan Baladız’a yol gider

Raylardan sökülen odunları yakarak

Onbeş gün mü?

Yirmi gün mü bilinmez!

Elbet bir gün devran bize de döner

Kütüklüğüm dolanmış

Omzumdan belime

Bir Türkü çığırırım

Yönüm belli değil bu dağlarda.

Topladı bölüğü karlar altında

Yüzbaşı Yusuf’un işleri zordu

Askerin karnı aç, çarığı yırtık

Kurduğu hayali düşleri zordu

172

 
 

Talimatnamelere uymuyor gerçekler

Emir bu

Ya ölünecek

Ya da boyun eğip yutkunulacak

Lapa lapa dökülüyor askerin üstüne kar

Gözleri doluyor

Yüzbaşı Yusuf’un

Bıraksalar ağlayacak

Bitip tükenmiş umudu

Askere umut verse de

Merhamet dağlara kalmıştı

“Yürüdükçe yollar açılacak

Yürüdükçe dağlar aşılacak

Yeter ki güçlü olalım” dedi 1

***

Göründü, Allahuekber Dağları

Göründü beyaz ölüm

Düştüler yollara

Dizlediler karları

Çıktıkça dağların yükseğine

İnat eder oldu fırtına

Acımazca indiriyordu tokadını 

Zayiat artıyordu

Çoğalmaya başladı telef olanlar,

Oracığa

Karların içine gömülüyordu ölenler.

Sarıkamış’tan cesedim dönse de

Kaval yaptım Sarıkamış’tan

Ak örtü üstünde

Ak elbise dikenleri

Mevsimler çağırmadı daha

Kar ve adam

173

 

Bütünleşti ikisi

Kardan adam

Hava keskin bıçak gibi, buz kesiyor ayaklar

Düşüyor göz kapakları, Vakti gelen uyuklar

...Gözyaşları donar iken, ağlamaya vakit yok

...Hacet için uçkurunu, bağlamaya vakit yok

Söz bile uçmadan 

.....Buza kesiyor bu dağlarda

Gökyüzünün yıldızınca gözyaşı döksen

.......Zaman öyle kötü ki

.........Kargalar baykuş ceketi giymiş

Öz dediğin

Özenerek oluşur

Köz dediğin

Ateş ile buluşur

Közün olmadığı yer 

....Olsa olsa cehennem

Vay oğul!

“Bu dağlar yaman olur” demediler mi sana?

Tur dağında Musa

Nil boyunda İsa mı ararsın?

Tipide uyku masum olmaz

Ve 

Gece

Unutur 

Kendisini

Beyaz örtülü 

Dumanlı dağlarda

Her tümseğin altında

Donmuş bir beden

Bir sevda 

Bir hasret 

Anaya, babaya, yavukluya

Çok görülmüş bedenler yatadurur.

174
 

 

BÖLÜM : 12

KISIM: 2

Gidişinizi seyrediyorum sanmayın

Sizler de benim gelişime aldanmayın

Gelişli gidişli bu yollar

Yeter ki yolunuzu tamamlayın

175

 
 

KORKUNÇ YANLIŞLIK(LAR) 

 

Vuruşan Türk Birlikleri

Takvim yaprağında zaman

23 Aralık

Bir yanda Oltu

Bir yanda Narman

Oltu’nun güneydoğusu sessiz

Haberleşme sağlayamıyor muhabere

Keşif kolu yok

Vadi içinden akıyor ordu

Sesi yutuyor uğultu

Tipi düşürüyor göz kapaklarını

Diz boyu savuran kar

Tozup savrulan rüzgâr

Telaş içinde çavuşlar, onbaşılar…

Eğinli Hakkı Çavuş

Kesik kesik öksürdü

Karıncalandı gözleri

…Ağzını doldurdu, tükürdü

Önündeki karaltıları gördü

Farketti hareketi

Bağırdı hemen

“Rus askerleri karşıda” dedi.

Ateşlendi silahlar

Mermi kustu

Havada ölümün sesi

Vadinin ortasında

176
 

 

Yer değiştirdi mermiler

Gök kubbe

Kar değil

Yağmur değil

Kurşun yağdırıyordu yeryüzüne

Hasan, attığını düşürürken

Halil silâhsız 

Hasan ve Deli Hüseyin’i seyrediyordu

Deli Hüseyin her tetiğe basışında

“Geberin” diye bağırıyordu

Hasan nişan aldı karşıdan bir askere

Tetiğe basacakken

Kocaman bir al bayrak gördü

Kanı dondu

Eli tetiğe gitmedi, gidemedi

Tekrar baktı karşıya

Dili kilitlendi

Askerin arkasında 

Dalgalanıyordu kocaman Türk Bayrağı

“Lanet olsun” deyip bağırdı Hasan

“Ateş etmeyin, bunlar Türk”

Geriye döndü

Ellerini başına vurarak dövündü

Yüzbaşı Yusuf şaşkın

Askerler şaşkın

Silahlar mermiler şaşkın

Bayrak şaşkın

Ölen

Yaralanan

Can çekişen şaşkın

Havada kuşlar

Aç kurtlar şaşkın

177

 
 

Yer şaşkın

Gök şaşkın

10. Kolordu ile

9. kolordudan

Yani 32. Tümen ile

92. alay askerleri

Vuruşmuşlardı saatlerce

Kurşun sıkmıştı kardeş kardeşe

O an saatler durdu

Silahlar sustu

Fırtına utancını gizleyemedi

Korkusundan sesini kesti

Umutsuzluk

Çaresizlik

Bungunluk getiren öfke

Kimi zaman baş döndürür

Kör eder gözünü

Vurdurur kardeşi kardeşe

Beyinler şimşek çakar

Gök gürlese de

Bir türlü yağmaz yağmur

Gözyaşını ayırmak için kandan

Mendil verirler

Analar, yavuklular

Kar beyazı kızıla boyanmış topraklarda

Narman yolu hastaneye çıkıyor

Elimizi kardeş kanı yıkıyor

Bıyık altı gülen düşman bakıyor

Bu dağlarda yol bulunmaz

Ayağa kalkıp yaklaştılar birbirlerine

Önce korkarak

178

 
 

Ürkek tay gibi birbirlerine baktılar

Sonra gözyaşları içerisinde koştular

Koştular, az önce ölümüne kurşun sıkanlar

Sarıldılar birbirlerine

Ağladılar ölenlere

Belki de ilk defa 

Kardeş kurşunuyla ölmediklerine sevindiler

Bir yanlışlık

İkibin cana mal oldu 

Önce sesleri çıkmadı,

Dudaklarından işitemedikleri bir ses döküldü

Oy karanlıklarıma süzülen ışığım!

Oy alın yazım!

Oy ak kar üstüne kara yazım!

Söyleyin canlar söyleyin!

Hangi komutan vardır?

Çöllerde savaşan askerini

İncecik kıyafetiyle baldırı çıplak

Tabanı kalmamış yarım çarıkla

Eksi otuz beş derecede

Savaşa sürsün askerini

Hangi aklı başında komutan?

Basiretini Almanya’da unutmuş

Aklını İstanbul’da saraya düşürmüş

A-kılını

Kılıcını…

179

 

 

 

BÖLÜM: 12 

KISIM: 3

Kurt bana düşman değil

Kuş bana düşman değil

Hepsi benim can dostumdur

Onlar vatana düşman değil

181

 

KORKUNÇ YANLIŞLIK(LAR)

Sübyan Halil

Vadide

Ayak değmemiş sırtta

Yol alıyordu

Yüzbaşı Yusuf’un birliği

Açlıktan iskeleti çıkmış bedenler

Ağır ağır yürüyorlar

Oltu taşından tespih taneleri gibi 

........................dizim dizim

Hava soğuk

Havada ölüm kokusu var

Kar altında buz

Buz altında toprak

Kaya gibi sert ve acımasız

Halil çocuk

Halil ana kuzusu

Halil ağlamaklı

Halil, it gibi titremeye başladı

Hasan’dan başka gören

Deli Hüseyin ‘den başka duyan yok Halil’i

Anacığı geldi aklına

Tavukların pineklediği çalı dibi geldi

“Ne de olsa buradan sıcak” dedi içinden

Büyüklerin anlattığı gibi değildi

Şu askerlik 

182

 
 

Şu savaş

Savaş gerçek

Savaşın yüzü soğuk

Savaş kandı

Savaş can almaktı

Savaş can vermekti

Oy körpe Halil oy!

Hangi rüzgâr attı seni bu dağlara?

Yandığımın Enver’i

Ne yer, ne içer?

Keyf’âlemi nasıldır şimdi?

Bilen var mı?

Umutların tükendiği 

Doruklarda dolaşıyor

Ölümün gölgesinde körpe Halil

Çöl mü sandın iz sürersin akreple bu dağlarda

Mutlak sokar seni bir gün can verirsin bağlarda

...Yılan, çayan yoktur sanma, tedbirsizce dolaşma

...Ummadığın taş baş yarar, kurda kuşa dalaşma

Dalaşma a oğul!

Oğul oğul dalaşırlar sana

Sana kurban yiğit ana

.........ana

...........ana

.............ana

Boşuna mı demiş atalar?

“Su uyur, düşman uyumaz” diye

Bir fırsatını bulup düşman

Kaptıkları gibi Halil’i 

183

 
 

Götürdüler Rus karargâhına

Rus askerlerine

Halil esirdir artık 

Peşinden gitti Hasan

Kurtaracaktı sabiyi

Alıp sağ salim

Anacığına götürecekti

Kurtarayım derken Halil’i

Yakalandı Ruslara Hasan da 

Hasan baktı Halil’e

Baştan ayağa süzdü 

İçinden; ”Fena hırpalamışlar çocuğu” dedi 

İnsan kendi yazarmış alınyazısını

Başladı, bitti olumsuzluklar

Ve insafa gelip bıraktı Ruslar Halil’le Hasan’ı

Kapıdan çıkıp yürüdüler

Az sonra dönüp arkalarına baktılar

“Kim bilir, belki tuzaktır” diye

Ve sonra

Esaretten kurtulduklarını analyıp

Rahatladılar iki köylü

Uzaklaştılar oradan

Fenalaştı Halil

Hem öksürüyor

“Anama götür beni abi” diye yalvarıyordu

Gözleri kaydı Halil’in

Titremekten

Göz kapakları yoruldu 

Konuşmak istedi 

Kelimeler düğümlendi boğazında

184

 
 

Kar yangını başka olur 

Bu dağlar kar yangını

Kan revan içerisinde Anadolu

Bekler pusuda

Ölüm nefesini keser

Körpe kuzuya ağlar

Ağlar, iki gözü ak çeşme 

Ak örtüye hele düşme

Halil’in yolunu bağlar

Akıp giden zaman değil

Ömürden düşen saniyeler gibi

Tik tak!

Tik tak!!

Tik tak!!!

Düşersen kar üstüne

Uyuma 

Aç gözünü 

Hayat denen gerçeğe bak

Renkleri değişse de

Biri kar beyaz, gündüz

Birisi kurtların uğultusu arasında gece

Tipinin üfürüğü

Keskinleştirirken fırtınayı

Değişmeyen tek şey, an

Uyuma uyan ey can!

Ey can!

Can!

 

185

 

 

 

BÖLÜM: 12 

KISIM: 4

Taşımayı bilmez insan

Taşınır, taşıtılır

Çiledir bütün yaşamı

Huzurla aldatılır

187
 

 

KORKUNÇ YANLIŞLIK(LAR)

Buzların Tutuştuğu An

Ölümün korkusu tellalın davuluyla yayılır

Başlar görünmeye cesetler

Cesetler birbiri üstünde

Üstünde gök kubbe altında toprak

Toprak kar altında

Altında daha neler neler var

Başıboş bırakılan

Sefil insanlar

Paçaları çorap içlerine sokulu

Ayaklarında çarık

Kar suyunda ıslanan çarık

Dondukça mengene gibi sıkar ayakları

Ayaklar

Ayaklıktan çıkmış

Yollar her zaman umuda çıkmaz

Açlığın iç acısı dayanılmaz olunca

Bir avuç kar atsan da ağzına, işe yaramaz

Bu gibi durumlarda hükmü yoktur gençliğin

Vuramaz ki hedefi, insan hayâl etmese

Gidenlere kâr etmiyor bunca ağıt, ah, aman

Sona akarken tersine çevrilmiyor ki zaman

Ateşte yanan oduna geri döner mi duman?

Meğer zerre olmak varmış bir zerrenin içinde

Duman çekilmiş dağların doruklarından

Bulutlar perdesini açmıştı tipi ardından

188

 
 

Kıran girmişti bölüğe

Kırıldılar teker teker

Kalan birkaç kişi

Deli Hüseyin

Başını kaldırıp gökyüzüne baktı

Elini güneşe siper etti

“Bu dağlarda gündüz güneş varsa eğer

Ölümün habercisidir” dedi mırıldanarak

Sonra yürüdü

Yüzbaşı Yusuf’un bir avuç askeriyle

Yürüdüler geride kalanlar

Ağır ağır ve sendeleyerek

Düşüyorlardı birer birer

Düşenlere bakmıyordu bile gelip geçenler

Yürüyorlardı ölümün kucağına 

Sessizce

Bacaklar taşımaz oldu gövdeleri

Karlı dağlarda 

An, sona doğru çalışıyordu

Her şey durmuş

Bir dramın seyircisi olmuşlardı

Manzara berbat

Manzara utanç verici

Görenler

Dehşete kapılıyordu

Her biri birer heykelle örtüştü

Kimi büzülüp ölümü beklerken

Kimi ayakta dimdik

Hayâlleriyle birlikte

Her birisi

Heykeltıraşın elinden çıkmış

Kusursuz bir heykele dönüştü

Duman çökmediyse üstüne

189

 
 

Görünür bir yamaçtan

Büyük bir ovanın doğusuna yaslanmış

Üstü başı perişan

Burası Erzurum, Van

Burası Sivas, Konya, Denizli,

Burası Ankara

Burası Anadolu’nun herhangi bir kenti

Anadolu’nun herhangi bir köyü

Tanıdık geldi bize bu dağların çalısı

Kim emredip buyurmuş, hep böyle mi gidecek?

Yalısı başlarına yıkılası düzende

Güdecek çoban çoktur, bizden sürü olursa

Akıl varken şu elde, kehanet mi ararsın?

Kendinden kendini mi saklar oldun uyuma?

Siper et göğsünü de düşmana karşı dikil

Kuyuya ip sarkıtıp, dadandılar suyuma.

Soluk yüzlü

Zayıf, bitkin

Hasta, yaralı insanlar

“Felâketin tellalı” diyerek

Kin bile güdemeden 

Ama bir o kadar nefret alevi saçan 

Yuvalarına çökmüş gözleriyle

Ve her birisi işaret parmaklarını uzatıp

Gösterirler Enver Paşa’yı

Sonra dudaklarıyla mırıldanarak

...Bu dağları karayel yalar

....Her ömürden ömür çalar

.....Uyuyanlar bizden önce

......Öldüler de kurtuldular

190

 

***
 

25 Aralık sabahı

Yürüdü asker ağır ağır

Beş süvari birliğiyle

Paşa en önde

Girdiler Bardız Köyü’ne

Sarıkamış’ın kuzeybatısı

Tutulmuş Ruslar tarafından

Geceyi beklediler

Peksimet 

Kavrulmuş buğdayla

Doyurdular karınlarını

Süngü taktı 86. piyade alayı

Ve hücuma kalktı

Karla savaşı kucak kucağa

Düşmanla savaşı göğüs göğüse

“Ya soğuk, ya açlık

Ya da düşman öldürecek

Vatan için ölmek

Şerefli olur elbet”

Deyip sarıldılar süngüye

Yürüdüler düşman üstüne

Sonunda girdiler Çerkezköy’e

Çok şehit verdiler

Ama sonunda

Dövüşerek Çerkezköy’e girdiler

Soğuktan 

Ve açlıktan ölmedikleri için

Mutluydu kalanlar

Ölüm kusan makinelere karşı

Püskürtmüşlerdi

Süngüyle düşmanı

Vura vura

191

 
 

Vurula vurula 

Söküp atmışlardı

Çekilmişti Ruslar

Birçok mühimmat bırakarak

Ve cengâverliğini göstermişti

Kahraman Türk askeri

Tüfeğime süngü takıp, mermiye göğüs gerdim

Vurulup yere düştüm, toprağıma can verdim

Ölmek mi, öldürmek mi daha kolay olacak?

Yazı, tura atmıştık, ölüm kimi bulacak?

Beyaz karın üstünde kızıl gülüm solacak

Tüfeğime süngü takıp, mermiye göğüs gerdim

Zaman yoktur saymaya, kurşunların izini

Çok özledim ocakta, korlu ateş közünü

Bir daha göremeden Elif’imin yüzünü

Vurulup yere düştüm, toprağıma can verdim

Eksi 39 derecede 

Başladı büyük Sarıkamış harekatı.

Yarı resmi Türk çeteleriyle, 

Ardahan’a hareket eden

Üçüncü Ordudan bazı kıtalar

24-25 Aralık gecesi

Ulaşmayı başardı Sarıkamış’a 

Allahuekber’i aşan Türk askeri 

Sarıkamış’ın doğusundaki 

Selim İstasyonuna vardı

Çevirdi demiryolunu 

Ve sonra istasyonu aldı

Paniğe kapıldı

Sarıkamış’taki Rus kolorduları…

192

 
 

BÖLÜM: 13

Aklın ışığı karanlık

Bunu bilmeli insanlık

İnsana tuzaktır akıl

Sapkınlıktır hükümranlık

193

 

Hüzünlü SON

Küçük bir kıvılcım gören Ruslar

Hemen tetiğe basıyorlardı

Hallaç pamuğuna çeviriyorlardı

Ateşin geldiği yeri

Yorgunluktan 

Bitkinlikten 

Açlıktan

Susuzluktan ve uykusuzluktan

Canlarından usanmıştı savaşçılar

Ölümü arzuluyorlardı

Ölüm kurtuluştu

Ölümün beteri 

Donmaktı siperlerde

Gün ağartısı

Acının üstünü sarıyordu

Donuk gözlerle bakıyordu askerler birbirlerine

Gariplikler gözleniyordu

Mesela

Ayakları donmasın diye

Ağaçlara tırmanıyorlardı

Sonra

Kaskatı kesilip

Düşüyorlardı birer birer

Daldan düşen çürük elmalar gibi

Ağaçların diplerine

194

 
 

Toprak yoktu mezar olmaya

Gömülüyorlardı alelacele

Kalan arkadaşları tarafından

Onlarca, yüzlerce ceset

Onurlarıyla kucaklaşıyordu

Kalanlar 

Emrine hazır ve nazırlardı Enver Paşa’nın

Aklıyla birlikte

İyimserlik bulutlarının üstündeydi Paşa

İstasyonda dumanı gördü

“Düşman yakıp kaçıyor”

Diye haykırdı

Bir tek Rus bırakmadan

Öldürmek istiyordu

Emir verdi

Onbirinci Kolordu Komutanı Galip Paşa’ya

“Kaçan Rusları kovala” diye

Ölümü unutmuş aç savaşçılara

Hücum emri verdi Enver Paşa

Bir avuç savaşçı

Atıldılar ileri

Rusların makinelileri ölüm kusmaya başladı

Öylesine şiddetliydi ki

Gökyüzü veremli hasta gibi

Öksürüyor sandılar

Vurulup yaralananlar

Kucaklaştı ölenlerle

Ölemeyenler ise

Süklüm püklüm

Döndüler buzlu siperlerine...

195

 

***

Çalındı borular 

Hücuma kalkılsın diye

Verildi emirler

Kalanlar ölsün diye

Ağlamak unutuldu

Dondu göz pınarları

Sarıkamış yolundayım

Oltu taşından tespihim

İmamesi kaybolmuş

Parmaklarımın arasında

Aç koynunu ben geldim ben

Nazlı bir gelin gibisin Oltu

Savaşın ilk günü

Bir tipide buldum 

Oltu Kaymakamı Şerif Beyi

Kar fırtınasında Mülazım Rıfat’ı 

Hava keskin

Hava buz

Kar dediğin adam boyu

Sırt çantasında

Peksimet, sargı bezi, yedek mermi

Buzdan heykellere benziyor her asker

Dayan

Dayan

Uyan askerim uyan “Asker donup düşer mi?”

Koynunda saklı durur

Hemen şuracıkta

Kalbinin üstüne nişanlısının resmi

196

 
 

Resmin yanında üç mermi

Yollarını gözledi Özlem, Elif, Gülsen, Döndü

Ana saçını yoldu, çokça sakatlar döndü

Kandı, karın üstüne akan, soldu gül yüzü

Kandı her gülen yüze, dertleri aştı yüzü

Bu dağlarda bin olsak ne yazar

Tükeniriz azar azar

Fakir ve kimsesizim

Bu dünyada kalmaz izim

Bölük bölük, dizim dizim

“Ben bir köylü çocuğuyum”

Isınırım nefesimle

Dağı delerim sesimle

Sarıkamış, Allahuekber

Dinleyin beni

Duyun sesimi

“Ben bir köylü çocuğuyum”

Cephelerde ölen benim

Ölürken de gülen benim

Uykuları bölen benim

“Ben bir köylü çocuğuyum”

Adıma derler Mehmet

Her şeyimdir bu memleket

Çile, sabır, azim, gayret

“Ben bir köylü çocuğuyum”

Boyumu aşan karlarda

Düşe kalka

197

 
 

Kar dizleyen benim

Isı eksi otuzlarda

Sırtımdaki yük otuz beş kilo

Kan ter içinde kalan benim

Açım, bitkinim

Aklım yerinde değil

Canımdan bezmişim

Takatim kalmadı anam oy!

Nişanlım unutur bir yıl sonra

Korkum

Bu dağlarda geberip gitmektendir

Ayaklarım şişti

Dizlerim beni taşımıyor artık

Diz üstüne çöktüm oracıkta hemen

Üşüştü kurtlar

Kargalar kondu başıma

Kovalamaya mecalim yok.

Oy anam oy!

Korkunç gagalarıyla

Saldırdılar gözlerime

Kurtların saldırışını göremedim bile

Acısını hissetmez oldum

Diri diri deştiler karnımı

Burnumu yaktı kendi dışkımın kokusu

Umutsuzluk içinde ölümün umudunu aradım

Kargaların kafatasıma vuruşunu Azrail sandım

“Al canımı” diye yalvardım

“Boşa sevinme çocuk

Senin için gelmedim” dedi

Düştüm Azrail’in peşine

Gözlerimi kargalar oydu

Kurtlar her yerimi darmadağın etti

198

 
 

Bu dağlarda Azrail’e inat

Kendim ölmek için yemin ettim 

Ölüm zor olsa da

Zorla öleceğim 

Yazı böyle deme, giydiği yırtık dondu

Yazı görmedi kimi, dağda soğuktan dondu

Dondu

Yüreğimde filizlenen acı

Umut, hüzün çiçeklerim

Burada, insan sudan ucuz

Ölenlerin çoğu iskelet zaten

Adı değişmiş köleliğin

Kendi yalnızlığında suskun köleleriz

Hepimiz suskun

Ve düşüncesiziz

Mesele köleliğim değil

Söz konusu Vatan

Anlamadın mı sen hâlâ?

Velhasıl

Bacak aramda tüfeğim

Öylece oturup kaldım 

Olduğum yere

Yine de

Tek umudum Azrail

***

Elazığ, Muş, Van

Erzurum ve Samsun

Bölge baştanbaşa dağlık, yaylalık

Dağlar

199

 
 

Kucaklaşmış birbirleriyle

Geçit vermezler insana

Enver Paşa kaderci

Enver Paşa serüvenci

Hırsı ve ihtirası

Aklının çok önünde

Umut bağlar

Hesap yapar düşman yiyeceği üstünden

Karlı dağlara

Aç açık

Yarı çıplak sürdüğü ordusunu

Yedirmek ve giydirmek hayâlidir

Başını çevirdi baktı

Gördü üzerindeki gökyüzünü

Ve kendisinden başka gören yok bilip

Gökyüzünü kendisinin sandı

Düşünmedi Enver

Günlerce savaşan Rus planını

Enver Paşa Ruslardan çok akıllı ya

Planlarını hep aklına göre yaptı

Girilse bile Sarıkamış’a 

Çoktan hazırlamışlardı

Yok etmek için koca şehri

Petrol dolu bidonları

Bırakır mı Ruslar? 

Geride bir tek lokma bırakırlar mı?

Enver Paşa umursamaz

Enver Paşa duymaz, görmez oldu

Elde yok avuçta yok

Yaralı erlere bile emirler yağdırdı

200

 
 

Bağırdı çağırdı

Habersizdi esir Türk askerlerinden

Zavallıydı Enver

Henüz mektepli hırçın çocuklar gibi

Aklının tavanından 

Karanlık süzülerek geliyordu

Umurunda değildi

O

Ayağında boyalı çizmeleri

Kalın urbası ve tok karnıyla

Emir vermekten hoşlanıyordu

Aynadır

Bakınca seni sana gösteren

Aynalara düşman Enver

Nerede bir ayna görse

Tahammül sınırlarını aşar

Kırıp atar

İşte bu yüzden

Alt üst olur bütün hesaplar

Allahuekber denen bu dağ yaman çıktı

Olmadı hiç bir yenen, soğuk, ayaz yıktı

Yıktı bütün orduyu, o an kıran geldi

Cephede bizdik donan, anam ağıt yaktı

Sarıkamış’ a doğru yürüyüşe geçtik

Şiddetli soğuk

Korkunç tipi altında,

Tırmandık

Gece yarısı dağın doruklarına. 

Karanlıkta 

Kar altında

Tutuna tutuna birbirimize

201

 
 

Yol aldık bata çıka

Ölümcül tipiyi yara yara

Titredik iliklerimize kadar

Titredik

Dişlerimiz kırılana kadar

Kimimiz karnı aç 

Yırtık elbiseler içinde

Kimimiz 

Yemen’den gelmiş

Soğuk yüzü görmemiş 

Yazlık kıyafetleriyle yürüdü

Kar kalın

Yol yokuş 

Bitmek bilmiyor, 

Kara, ayaklara geçit vermiyor

***

Yol bitmeli

Kar aşılmalıydı; 

Nasılsa her gecenin bir sabahı vardı.

Yorgun ayaklar taşımadı bedenleri

İflas etti dermansız vücutlar

Dondu birbiri ardına

İntikal etti her biri

Kendince ebedî âleme

Sonra tek tek 

Kimi düşerek,

Kimi ayakta dondular

Ve bir heykel gibi dimdik kaldılar

Birçoğu böyle şehit oldular

Sıra kargalara, kurtlara gelmişti

202

 

Kargalar hunharca

Oydu gözlerini

Donarak ölen askerlerin 

Hem askeri hem paşası aç kalmıştı dağ başında

Enver Paşa ekmeğine içten bir bakıp kemirdi

Osmanlı’nın ordusunu açlık, bir de soğuk bitirdi

Halkın tükendi mecali, vermekten usandı durdu

Sağlama almıştı işi, düşman gayet rahattı

Savunmaya gerek yok ellerindeki hattı

Rus, göle maya çaldı, bütün göl maya tuttu

Kurşun bile sıkmadan, can bedenden uçuyor

Dört bir yana, zor ölüm kokusunu saçıyor

Canlar bir bir şahadet şerbetini içiyor

Enver Paşa’nın 

Aklının önüne geçen hırsı 

Allahuekber dağlarında 

Sarıkamış harekâtında 

Kurban etti

Toplam 90 bin askeri

Alman Paşa Limon von Sanders ;

“İleride, Afganistan üzerinden

Kuşatacağım Hindistan’ı diyerek 

Veda etti Enver” der.

Ve 

Sonra

Ve yabancı basında

İstenilen oldu 

Yazdı gazeteler sütun sütun

203

 
 

“Bütün bir Türk Kolordusu Sarıkamış’ta Esir Alındı”

Ve devam ediyor

“Rus gemileri Sinop’u bombalıyor”

Sansür koymuş Enver Paşa

Olanlardan haberiz

Türk Halkı uyutulurken

Ordusunu kaderiyle bırakıp

Tuttu İstanbul’un yolunu

Özlemişti 

Naciye’nin sıcak koynunu

Özlemişti aklını fikirsiz bırakan kadını

Koskoca Başkumandan vekili

Savaş meydanlarında olmaktansa

Naciye Sultan’ın ayakları ucunda olmayı

Tercih ediyordu 

Boşuna dememiş Hoca Nasrettin

“Yorgan gitti, kavga bitti” diye

Öyle çabuk bitiverdi Alaman’ın dostluğu.

Kabahat Alamanda mı?

Onları buraya getirende mi?

Getirip Komutanlar komutanı yapanda mı?

204

 
 

BÖLÜM: 14

Bunu bil Mehmet’im

Bunu bil

Yan yana olmak

Birlikte olmak değil

205

 

ONLAR BİZİM ŞEHİTLERİMİZ

İçimize kurtlar daldı, parçaladı sürüyü

Yaramıza tuzlar doldu, dön eriye eriye

Eksi otuz, kırk mı bilmem, ağızda tükrük dondu

Kapımıza ölüm geldi, can sürüye sürüye

Aranır mı eğri, doğru, karda ak renk üstünde?

Direnir mi yanık bağrı, yaramıza bastın da?

Dargınlık mı olur imiş, yitip giderken kardeş?

Görünür mü sinsi ağrı, habersizce küstün de?

Olsaydı bir yağmur damlası

Hissederdi belki 

Dudaklarından gönlüne akan sıcaklığı

Her ışıltıyı altın mı sanırsın?

Çünkü

Her ağaçtan kaşık olmaz

Yazı böyle mi deme, giydiği yırtık dondu

Yazı görmedi kimi, dağda soğuktan dondu

Yolunu gözledi kimi,

Bir sıcak çorbanın

Yolunu gözledi kimi

Bir çift potin ve urbanın

Masumların çığlıkları

Ağaçlarda geceye asılı kaldı

206

 
 

Onlar 

“Bir gecede tek kurşun atmadan

Donarak şehit olan zavallılar” değil 

Onlar

Kaynatılmış buğday suyuyla doyurup

Donmuş çarıklarından fırlayan parmaklarıyla

Buz üstünde yürüyen

Yarı çıplak

Kusan makineye karşı

Süngüsüyle dövüşen

Ve dereleri, tepeleri

Köyleri, kasabaları fetheden

Sarıkamış’a

Üç defa girip

On beş gün boyunca

Kahramanca savaşan

Yiğit Anadolu evlâtları

Kahramanlarımız

Ey oğul!

Ayağında sıcak ayakkabı

Sırtında ceketin olduğunda 

Hatırla onları...

Onlar,

Bu vatan uğruna 

Düşünmeden ölenler

Onlar bizi biz eden şahsiyetler

Onlar onurumuz

Onlar namusumuzdur

“Vatan” diye diye

Bu topraklar altında yatan

Onlar bizim şehitlerimizdir

207

 

***

“Türkülerle ölmekmiş alınyazımız bizim” 

Şimdi lâf mı bu seninki de!

Ben her gün ıstırap çekiyorum...

Bir türküde ölmek kurtuluş olsa gerek

Ben 

Her gün kurtulmanın yollarını düşünüyorum

Kim oluyorsun ki sen?

Acıları tattıktan sonra

Bulsaydım bir çıkış yolu

Ne seni 

Ne de türkünü tanırdım

Ne ceylanlar gördüm 

Abdalların kucağında

Ne çakallar gördüm gariplerin ocağında

Boşuna kıvranma 

Ben acıyı acıyla tartıp

Zulmü kerpetenle sökmüşüm!

Var git işine 

Sen kimsin ki bana acı vereceksin?

Bir elim havada

Bir elim toprakta

Yağdanlıklar sarmış yağlığımı

Benim her gün bin şiirde 

Bin türküde öldüğümü 

Nereden bileceksin?

Var git işine

Ben ölürken

Sen, ölümün kıyısından geçmemişsin!

Hayâlperestliğin çimeninde dolaşma

Aralık bitti, Ocak geliyor

208

 

Çiçek açmış senin narın

Çiçek açmış kirazın, kayısın 

Dünya tersine mi dönüyor?

Ben mi şaşırdım?

Söyleyecek sözüm çoktu ama

Sözcükleri beyaza boyadılar bu dağlarda

Artık savaşlardan yıldım

Bıktım

“Yeter” dedim 

Duy sesimi

Duy artık

Bundan sonrası barış

Barış

Barış

Var mı?

Var mı bundan güzel şahlanış?

***
 

Sivriburun havzasında

Veli Baba boğazında

Vuruşarak şehit düştük

Sarıkamış Dağlarında

Yeşil tepe Kara Dağda

Kaya Cevizi civarında

Meydan harbi yaptık burda

Sarıkamış Dağlarında

Kapanbaşı yaylasında

Su donmuş matarasında

Hasretlik vardı yasında

Sarıkamış Dağlarında

209

 

Duydum Saya Gecesi’ni

Çeken bilir acısını

Buza gömdük nicesini

Sarıkamış Dağlarında

Konhar tepe, Yassı tepe

Urus tuttu bizi topa

Kar yağıyor lapa lapa

Sarıkamış Dağlarında

Çamlı yayla, Mercimekli

Yanıktaş’ın yolu tekli

Varsak yitirmeden aklı

Sarıkamış Dağlarında

Sivriburun, Yoncalı Köy

Savaş biter kurulur toy

Arpacık’ta doğmuştu ay

Sarıkamış Dağlarında

Bazen canlar darda kaldı

Hayâlimiz karda kaldı

Yanan buzda narda kaldı

Sarıkamış Dağlarında

Bizden sonra gelecekler

Vatan için ölecekler

Bize minnet kalacaklar

Sarıkamış Dağlarında

210
 

 

ŞEHİTLİKLER
 

İnsan eşkâliyle anlatılırsa

Müşküle düşülen andır

Şahadet rütbesi karartılırsa

Faili meçhul zamandır

211

 
 

1 Azap Şehitliği

Yükseklere uzanıp çevresini yokluyor

Şu Azap Şehitliği yalnızlığı yazanmış

Kimsesiz ve bakımsız gökyüzüne uzanmış

Kendine uzanacak birkaç eli bekliyor

Bu topraklar, bu taşlar azap çekti yıllarca

Üzülme anam, boşa akmadı elbet kanı

Dolu dolu doğurgan Anadolu insanı

Ölmeye hazır, yiğit, bilenler var ellerce

Hiç bitmeyecek gibi gök kubbeyi inletir

Ölenlerin Tanrı’ya haykırdığı duayla

Kış, yaz soğuk burası, bu ne biçim bir yayla?!

Pınar başında çoban dilsiz kaval dinletir

Yanık yanık sesine kara koyun ağlasın

Analara bin selâm, karaları bağlasın...

***
 

Her karışı şehit olan bu dağlar

Gece gece hıçkırır, ağlar...

Kahramanlar geçer zamanın bir yerinden

Kahramanlar bölük bölülk oy anam!...

Azap Şehitliği göğe açık şehit eli

Duy sesini yiğitin, toprağın, dağın sesini

“Vatan, vatan..” diye çınlayan seher

Göğsünde uyur bunca yıldır kaç asker...

212
 

 

2 Bardız Yayla Şehitliği

Mezarda taşlar gördüm Bardız’ın yaylasında

Yamacından dolanı dolanı çıkar yolu

Dağların doruğunda bulutlar arasında

Burası sınır olmuş, Çankırı, Afyon, Bolu

Yusuf oğlu Sefer’im, şehidin narasında

Yanmışım ateşinde dumanım çırasında

Bardız’lım, can hemşerim sarıyor dolu dolu

Yıllardır halâ tütün kokuyor yarasında

Ülkemin her yerinden Mevlüt ve Memiş oğlu

Yavuklumun kokusu mendilin dürüsünde

Cehennemin adı kötüye çıkmış

Ey korkaklar

Cehennem de bu ateşten değil mi?

3 Çermik (Kaynak) Yayla Şehitliği

Çermik Şehitliği’nde habersizce yatarız

Şehadet şerbetiyle taşımışım göçümü

Bu terk edilmişlikler yakar durur içimi

Öldüğümüz yer için yeşil otla geliriz

Harabeye çevrilmiş, bakımsız halde yurdum

Beygir şikayetçiymiş ayağındaki naldan

Arı habersiz artık kovanındaki baldân

Başım yere düşerken binlerce hayal kurdum

Tabakamı Yemen’de, canımı bu dağlarda

Kaybettim vatan için, mezarım belli değil

Toprağa terim düştü, gel öpeyim alnından...

Söyleyin, bu topraklar için geçmiş çağlarda

Kim ölmüş, kim kalmış, bilen var mı acaba?

Vatan sağ olur belki boşa gitmez bu çaba...

213

 

 

4 ve 5 Divik (Yayıklı) Yayla Şehitliği

Divik ve Yayıklı’da iki şehitlik vardır

Biri Yayla diğeri de Kırklar şehitliği

Bu dağlar başka dağlar, her geçitte yol dardır

Moskof’la Ermeni’nin tuttu yine kelpliği

Buzları yastık yaparken yorganımız kardır

Semadaki ellerin yetmiyor şahitliği

Üstümüzü sürerek kim yaptı bu otluğu?

Kim yaptı bu mezarı babasının çiftliği

Divik Şehitlikleri hem namus hem de ardır

Burası şehitliklerin ruhlarının yurtluğu

Ey

Ruhunu satanlar!

Boşuna özgürlük aramasınlar

Çünkü özgürlük

Kendilerine çok yabancıdır

***
 

Yayla’dan kırklar’a haber gönderdim

İçinde sıla kokusu, yar kokusu, vatan kokusu

Şehidimin arzusunu nakışladım üstüne

Kayboldu korkuların korkusu

Yırtındı, titredi, çırpındı toprak

Şehit çiçekleri açtı âniden

Yayla’dan Kırklar’a yürüyene bak

Dün Mehmet’ti bugün sen, ben...

Davacıyım davacı

Aslını bilmeyen nesilden...

214

 

 

6 Tekçam Şehitliği

Hiç duydunuz mu canlar Tekçam şehitliğini?

Doksanıncı alayın tümü yatıyor burada

Kimisi tarla yapıp sürüyormuş arada

Öküz, saban ve toprak yaptı şahitliğini

Bilen var mı burası dağların neresinde?

Ahmet oğlu Mahmut’un, Hasan oğlu Cemal’in

Konya, Sivas, İzmir’den Emin oğlu Kemal’in

Mezarları Tekçam’da dağların arasında

Açıldılar şehadet ırmağında yüzmeye

Attıkları kulaçlar güneşten nura değdi

Cehennemin ateşi utanıp başın eğdi...

Doldurdular imbikten damla damla süzmeye

Her damlada bilmem kaç bin çeşit sır gizlendi

Şehitlerimiz milyon kere özlendi...

***

Doksanıncı alay burda yatıyor

Şahit olsun ” Tekçam ağacı”...

Asi Yozgat Köyü’den, ülkenin kalbinden

Kınalanmış türküler dolusu acı

ve

Koskoca alayın cümleri burda...

Kan kokulu yağmurlar yağar şimdi

Çam ağacı tek başına tepede

Yanar ağlar, anar ağlar askerime oy!...

Ben ağlarım halimize neyleyim?!

Neyleyim can?...

215

 
 

7 Turnagöl Şehitliği

Umut tükenmezmiş can çıkmayınca

Biz ölürken çoğu mülkü kapmışlar

Şehitlik demeye bin şahit ister

Kayaları kırıp yığın yapmışlar

Gecenin sessizliğini delip geçti

Can çekişirken çıkan çığlıklar

Hiç bitmeyecek gibi

Uzadıkça uzar geceler

Ulaşılmaz ciğer daima pistir

Bu topraklar yine kaç şehit ister?

Yüce dağlar bize umudu göster

Bilmem neden doğru yoldan sapmışlar?

Önce hasretlik parçalanır

Yaralar küllenip kabuk bağlar

Beklemeyi bilmelisin

Acıların sırrıdır sabır...

Kan düştüğü yerler hani vatandı?

Şehit, toprağa can verip yatandı

Terk edilmişlikten düşman utandı

Bizin kanımızdan hisse kapmışlar

İçine düşerse umutsuzluk

Yitip gider çığlıkların

Düştüğün karanlığın içinde

216

 

8 Dikenli Tabya Şehitliği

Beden bizim, yara bizim

İyileştirmek bize düşer

Millet kan içerken

Geçer mi bir lokma ekmek?

Geçer mi bir damla su?

Yıldızlı mavi gökyüzünün

....Üstünü örttüğünü sanırsın

Bulutların arasında

.....Yitip gider hayallerin

......Dikenli Tabya Şehitliği’nde

Terk edildiğinizi sanmayın

.......Ey yurdumun şanlı şehitleri

Siz kapamadan gözlerini

Son kez baktığınız uzaklardayım

Son kez gördüğünüz an 

Benim gözümdedir o günkü gibi

Terk edilmiş sanmayın kendinizi

Anadolu, dolu dolu ana doğurdu sizi...

Analar çok yiğit doğurdu sizin gibi...

Bu ülkede,

Daha nice Necati Topcuoğlu 

Vardır nice vatan sever 

217

 
 

9 Laloğlu Şehitliği

Laloğlu Köyü Allahuekber Dağı eteklerinde olup köyde bulunan 

1914-1915 Sarıkamış şehitlerine ait kardeş mezarları bu şehitliğin 

sahipliğini yapan birlik oradan çekildiği için çok perişan bir halde 

idi. 

Ayrıca bu şehitlikler hayvanların yolu üzerinde 

bulunduğu için utanç verici bir hale gelmişti. 

Cehennem ateşiyle tohumlanmış yatıyor

Allahuekber dağı eteğinde şehitlik

Şehitliğin üzeri hem yol olmuş, hem otlak

Laloğlu’nda mezarlar uykumuza batıyor

Yeraltı dünyasının insanları açarlar

Hakk’a yürüyenlerin geçtikleri kapıyı

Göremez gönlü körler kaldıkları yapıyı

Sonsuzdan sona doğru kanatsızca uçarlar

Ömür dediğin her an, tükenir azar azar

Kimi gökte uçarken, kimi denize dalar

Kanı damlayan insan, tutup toprağı yalar

Bugün olmazsa yarın, tarih gerçeği yazar

Laloğlu şehitliği iki dizi üstünde

Haykırırken geliyor, çakal koyun postunda...

218

 

 

10 Yukarı Sarıkamış Şehitliği

 

11 Sarıkamış Allahuekber Anıtı

 Sarıkamış Şehitleri Anıtı 

Bastığın her yer mezar, bastığın her yer anıt

Ağıttır türkülerde, destandır tarihimde

Söyleyin ey insanlar, savaşlarda “Suç kimde”?

Tarih tekerrür eder, o gün alırsın yanıt

Yukarı ve aşağı Sarıkamış burası

Edirne’den İzmir’e, Antalya’dan Samsun’a

Hasret hasret yanarken Keziban, Canan, Suna

Tarihe destan yazdı iki dağın arası

Yıllar geçse aradan kör gözleri ağlatır

Söyletse de dilsizi, dayanamıyor yürekler

Nereden bilecek, gönülleri çoraklar...

Al, yeşil giyenlere karaları bağlatır

Nice cana mal oldu birkaç çılgının hırsı

Çekiç her inişinde çatlatıp kırdı örsü 

Hey;

İnsanlığın hamurunu kanla yoğuranlar

Yüzünüzden

Utancın derisini mi yüzdünüz?

Konuşmadı daha 

Üzerinde tepindiğiniz toprağın ruhu...

219

 

 

12 Hamamlı Köyü Şehitliği

1915-1917 yılları arasında Ruslar tarafından esir kampı olarak 

kullanılmıştır. 

7.000 şehidimiz burada yatmaktadır. 

Elleri semada Hamamlı Köy’ü

İki gözü iki çeşme ağlıyor

Yedi bin şehidin kemikleri sızlıyor

Kan ağlayıp karaları bağlıyor

Bağlıyor yolları gidilmez

Gidilmez uzak menzile

Menzile girersen eğer

Eğer başını bir mermi

Ateş çemberine döndü kıtamız

Ya esaret, ya ölümdü ötemiz

Rus zulmüne cevap veren atamız

Bize dimdik durma gücü sağlıyor

Zulüm 

Düşmandan gelmez her zaman

Zaman öyle kötü ki

İçimizden de çıkar 

Zaman zaman...

Ölmeden cenaze namazı kılmış

Gönlünden geçeni dağlara salmış

Yüreğini iki avcuna almış

Ateşiyle yaramızı dağlıyor

Yangın

Cehennemde olmaz her zaman

Alev titrer

Kimi zaman buz içinde

220

 
 

Zevk sefa için vatan satanlar

Yalnız değil asla burda yatanlar

Şunu iyi bilsin göbekten ötenler

Şehitlerim gönüllerde çağlıyor 

Toprağın

Üstü başka, altı başka

Bu vatan uğruna

Söyleyin

Söyleyin, gelinmez mi aşka?


 

13 Ersinek Yayla Şehitliği

Sefalet kol geziyor, Ersinek Yaylasında

Utanmazlık yüzüyor Ersinek Yaylasında

Ne harabeler gördük, karanlığı ışıtan

Ne cehennemler gördük, Haziranda üşüten

Vatan değil midir bize onuru taşıtan?

Sefalet kol geziyor, Ersinek Yaylasında

Aç öldük, açık öldük, ama onurlu öldük

Kendi namazımızı imamsız, yönsüz kıldık

Nedense yıllar yılı burda ilgisiz kaldık

Utanmazlık yüzüyor Ersinek Yaylasında

221
 

 

14 Allahuekber Zirve Şehitliği

Allahuekber’de ölüm amansız

Gören var mı ocağı dumansız?

Yere batsın,

Tacı, tahtı, sarayı paşanın!

Onu ana,

Bizi manda mı doğurdu?

Bir kış gecesi

Düştük bu dağlarda

Tuz yalamışız buz üstünde

Dilsiz kavalda bir çoban türküsüyüz

Bu zirve başka zirve

Ölümü türküde çığırır olduk

Ateşi yüreğimize basıp

Işığı elimizle tuttuk

Duygular, döküm saçım

Analar, babalar

Bacılar ve yavuklular

Adım adım ölüme gidenlerin arkasından

Buğulu gözlerle son kez bakanlar

Kaybolmamak için yitip giden boşlukta

Rüzgârın önünde kırılmak varmış

Dönüp dönüp kendimizi ararken...

Çamur kahverengi

Kar beyazdır

Gözlerine ölüm perdesi düşmeden

Görürsün son rengi

Burası

Dağların bulutlara değdiği yerdir.

222

 
 

Ve ölüm

Hayatın kolunda yürüyen

En yakın düşmanıdır bilesin.

Hesabı veremeyen 

Meçhul müşteri gibi

Yürekleri paslı zincirlere dolananlar

Çığlıkları asılı kaldı gecede

Sevdanın açılmamış zarflarında

Gizemli mektuplar gibi

Güne bakanlar

Yönünü çevirdi güneşten

Kara kan damladı

Kar kanla

Soğuk sıcakla kucaklaştı

Ey yolcu!

Gecenin iki yüzü var

Birisini biliyorsun,

Diğerini aramak sana düşer...

223

 
 

Doğruyu yanlışı bilmem

Çirkini güzeli bilirim

Ab-ı hayatı bilmem

Ebedî ezelî bilirim

Dua’nı arıyorum

224





OKUDUKARIM:

Bir Hüznün Tarihi SARIKAMIŞ

Muzaffer TAŞYÜREK / 3. Baskı

Yitik Hazine Yayınları

 ...........................

Ateşe Dönen Dünya SARIKAMIŞ

Prof. Dr. Bingür SÖNMEZ, 

Reyhan YILDIZ / 8. Baskı

Sokak Kedisi OMNİA Yayınları

 ...........................

Sarıkamış’tan Çanakkale’ye

Buz Tutan Gözyaşları

Ergun GÖZE / Boğaziçi Yayınları

 ............................

Beni Kara Gömdüler Anne

Kadir AKEL / Akis Kitap

 ...........................

Sarıkamış Bir Destandır. 

“Bu Destanın Bilinmeyen Öyküsü”

Teoman Alpaslan / Kum Saati 

Yayınları

...........................

Sarıkamış Destanı:

Yad. Doç. DR. Erdoğan Altınkaynak

...........................

 Sarıkamış Harekatı: General 

Nikolski, Genelkurmay Basımevi 

1990. / 2. Baskı

...........................

Kazım Karabekir’in Kaleminden

Doğunun Kurtuluşu

Erzurum Ticaret ve Sanayi Odası

Yardım, Arş, Gel. Vakfı Yayınları 

...................

Enver Paşa 3.cilt Ş.Süreyya Aydemir 

RemziKitapevi

Miras (Roman) Nihat Behram

Everest Yayınları

............................

 Ermeni İsyanı ve Harput Ermenileri

Prof. Dr. Ramazan Demir

Palme Yayıncılık

 ...................

Üç Beyinsiz Kafa

Mustafa Müftüoğlu /Risale Yayınları

 .................

Kürtçülük 1 ve 2 cilt / Bilal Şimşir

Bilgi Yayınevi

 .......................

Beyaz Ölüm

“Türkler ve Ermeniler” 

Ferit Erden Boray / Kum Saati Y.

 ...............

Kafkas Harekatı / Maurice Larcher

Çeviren: Can Kapyal / Omnia Ya.

Yayına H. Prof. Dr. Bingür Sönmez

.....................

Sarıkamıştan Esarete (1915-1920)

Yayına Hazırlayan: Sami Önal

Remzi Kitapevi

 ...................

 Sarıkamış Faciası Aralık 1915

 Süleyman Kocabaş

 Bayrak Yayınları

……………..

Makedonya’dan Orta Asya’ya

 Enver Bey cilt 2 ve 3

 Şevket Süreyya Aydemir

 Remzi Kitapevi